Sprawy o ubezwłasnowolnienie

Wraz z ukończeniem 13 roku życia człowiek co do zasady uzyskuje ograniczoną zdolność do czynności prawnych, zaś po ukończeniu pełnoletności – pełną zdolność do czynności prawnych. Jest to zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, polegających na składaniu i przyjmowaniu oświadczeń woli skutkujących powstaniem, zmianą lub ustaniem stosunku prawnego. W skrócie – zdolność do decydowania o swoich sprawach.

Niekiedy zdarzają się sytuacje, gdy dana osoba np. w związku z chorobą psychiczną lub wiekiem nie jest w stanie odpowiednio, w racjonalny sposób pokierować swoim postępowaniem. W celu ochrony takich osób powstała instytucja ubezwłasnowolnienia, która zezwala na ograniczenie lub pozbawienie osoby fizycznej prawa do decydowania o swoich sprawach. W obowiązującym systemie prawnym wyróżnione są dwie formy ubezwłasnowolnienia – częściowe oraz całkowite. Nie mniej w każdym przypadku ubezwłasnowolnienie osoby wymaga wykazania solidnych podstaw.

Ubezwłasnowolnienie całkowite polega na tym, iż osoba ubezwłasnowolniona nie jest uprawniona do nawiązywania stosunków prawnych, decydowania o swoim leczeniu, sporządzenia testamentu, przekazania darowizny czy zawarcia innej umowy. Sprawa o ubezwłasnowolnienie dotyczy osób, które mogą samodzielnie decydować o drobnych sprawach życia codziennego takich jak drobne zakupy spożywcze, zakup gazety czy biletu komunikacji miejskiej. Ponadto w art. 13 § 1 KC zostały opisane przesłanki do ubezwłasnowolnienia całkowitego, czyli okoliczności, które muszą zaistnieć, żeby Sąd mógł pozbawić osobę praw do decydowania o swoim postępowaniu:

• ukończone 13 lat
• choroba psychiczna, niedorozwój umysłowy lub inne zaburzenia psychiczne – w szczególności pijaństwo lub narkomania
• brak możliwości pokierowania swoim postępowaniem wskutek powyższego

Podkreślenia wymaga, iż przesłanka wymieniona jako ostatnia ma bardzo istotne znaczenie, ponieważ sam fakt istnienia choroby psychicznej nie przesądza o wystąpieniu podstaw do ubezwłasnowolnienia. Musi zajść także związek przyczynowo skutkowy, który wykazuje, iż to właśnie wskutek choroby psychicznej dana osoba nie jest w stanie pokierować swoim postępowaniem w sposób racjonalny. Oznacza to, że żeby sąd podjął decyzję o ubezwłasnowolnieniu wszystkie trzy przesłanki muszą wystąpić łącznie, gdyż ideą tej instytucji jest dbałość o dobro osoby ubezwłasnowolnianej.

Sprawa o ubezwłasnowolnienie – konieczność przeprowadzenia badań

Żeby dokonać oceny możliwości samodecydowania o sprawach istotnych należy przeprowadzić wnikliwe badania dojrzałości społecznej, stanu emocjonalnego, procesów poznawczych, zdolności rozumienia otaczającego świata, wagi podejmowanych czynów oraz ich konsekwencji. W powyższym niezbędny jest udział biegłego: psychologa oraz psychiatry.

W związku z faktem, iż w wyniku ubezwłasnowolnienia osoba zostaje pozbawiona zdolności do czynności prawnych – jeśli nie pozostaje ona już pod władzą rodzicielską tj. co do zasady ukończyła 18 lat – Sąd ustanawia jej opiekuna prawnego. Rolą opiekuna jest nadzór nad ubezwłasnowolnionym, sprawowanie pieczy nad osobą, reprezentowanie w relacjach z osobami trzecimi, a także zarządzanie majątkiem. Zgodnie z obowiązującym orzecznictwem tę funkcję powinni sprawować: małżonek, rodzic lub inny krewny.

Sprawa o ubezwłasnowolnienie na mocy art. 16 § 1 KC może uwzględniać ubezwłasnowolnienie częściowe, w którym ubezwłasnowolniony posiada ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Obowiązujące przepisy wskazują przesłanki, które muszą zostać spełnione w sposób łączny:

• pełnoletniość
• wystąpienie choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii
• stan nieuzasadniający ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz niezbędna pomoc do prowadzenia spraw danej osoby

Osobie ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratora, którego zadaniem jest każdorazowe wyrażanie zgody na dokonywanie przez ubezwłasnowolnionego częściowo czynności prawnych, za wyjątkiem drobnych spraw życia codziennego.

Wniosek o ubezwłasnowolnienie rodzica

Wnioski o ubezwłasnowolnienie osoby, zarówno całkowite, jak i częściowe rozpatrywane są przez właściwe miejscowo Sądy Okręgowe. Istotnym jest także, że ustawodawca wyznacza ściśle określony krąg osób, które mogą być wnioskodawcami w postępowaniu o ubezwłasnowolnienie, są to osoby najbliższe tj. małżonek, krewni w linii prostej i rodzeństwo, przedstawiciel ustawowy oraz prokurator i Rzecznik Praw Obywatelskich.

Sąd po skrupulatnym rozpatrzeniu sprawy wydaje orzeczenie, które wskazuje zastosowanie lub niezastosowanie instytucji ubezwłasnowolnienia wraz z uzasadnieniem, a następnie przekazuje odpis uprawomocnionego postanowienia do Sądu opiekuńczego celem wydania decyzji o ustanowieniu opiekuna prawnego lub kuratora w zależności od rodzaju ubezwłasnowolnienia.

Nasza Kancelaria zajmuje się reprezentacją wnioskodawców, jak również uczestników biorących udział w postępowaniu. Oferujemy doradztwo prawne w przedmiocie ubezwłasnowolnienia i kompleksowego zabezpieczenia interesów osoby ubezwłasnowolnianej, sporządzenie wniosku i skompletowanie niezbędnych w sprawie dokumentów, jak również reprezentację procesową na każdym etapie postępowania.