Po zakończeniu likwidacji majątku upadłego, syndyk sporządza plan podziału uzyskanych w jej wyniku funduszy. Podlega on zatwierdzeniu przez sędziego-komisarza, jednak wcześniej wierzyciele mogą wnieść do planu zarzuty – po ich rozstrzygnięciu plan podlega realizacji przez syndyka. Jeżeli w wyniku podziału funduszy z likwidacji masy upadłościowej nie jest możliwe spłacenie wszystkich wierzytelności, rozpoczyna się procedura ustalenia planu spłat wierzycieli. Plan spłaty jest ustalany także w przypadku, gdy z uwagi na brak majątku upadłego, nie był utworzony plan podziału, a została sporządzona i zatwierdzona lista wierzytelności. W celu ustalenia planu spłaty, sąd z urzędu (chociaż nie ma przeszkód, aby wniosek o tym zakresie złożył upadły lub syndyk) wszczyna postępowanie wpadkowe w przedmiocie ustalenia planu spłaty wierzycieli – czyli ostatni etap postępowania w sprawie upadłości konsumenckiej, o którym powiemy w dzisiejszym wpisie.
Czym jest plan spłaty?
Zgodnie z art. 49115 ustawy Prawo upadłościowe, w postanowieniu o ustaleniu planu spłaty wierzycieli sąd określa, w jakim zakresie i w jakim czasie, nie dłuższym niż trzydzieści sześć miesięcy, upadły jest obowiązany spłacać zobowiązania uznane na liście wierzytelności, niewykonane w toku postępowania na podstawie planów podziału oraz jaka część zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości zostanie umorzona po wykonaniu planu spłaty wierzycieli. Plan spłaty jest zatem swego rodzaju harmonogramem, który zawiera spis wierzytelności pozostałych do spłacenia przez upadłego dłużnika, termin w jakim spłaty mają nastąpić oraz wysokość poszczególnych rat.
Co bierze pod uwagę sąd ustalając plan spłaty wierzycieli?
Sąd nie jest związany stanowiskiem upadłego co do treści planu spłaty wierzycieli, jednak ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości.
Jak słusznie zważył Sąd Okręgowy w Szczecinie, „Przypomnieć należy, że zgodnie z art. 49115 ust. 4 zdanie drugie PrUpad. ustalając plan spłaty wierzycieli, sąd bierze pod uwagę możliwości zarobkowe upadłego, konieczność utrzymania upadłego i osób pozostających na jego utrzymaniu, w tym ich potrzeby mieszkaniowe, wysokość niezaspokojonych wierzytelności i realność ich zaspokojenia w przyszłości. Z brzmienia przytoczonego przepisu wynika, że obowiązkiem sądu upadłościowego jest, przed ustaleniem planu spłaty, dokonanie ustaleń faktycznych obejmujących fakty istotne dla oceny kryteriów z art. 49115 ust. 4 zdanie drugie PrUpad, np. możliwości zarobkowych dłużnika. Podkreślić przy tym należy, że kryterium istotnym dla ustalenia planu spłaty są możliwości zarobkowe dłużnika, a nie jego aktualne zarobki. Zgodzić należy się z obecnym w literaturze stanowiskiem, że sąd upadłościowy powinien ustalić: wykształcenie upadłego, jego doświadczenie zawodowe, wszelkie dodatkowe uprawnienia, dochody, jakie uzyskiwał w ostatnich latach, stan zdrowia oraz wszelkie inne czynniki, jakie mogą wpływać na możliwości zarobkowe (vide P. Janda, Komentarz do art. 491 15 ustawy – Prawo upadłościowe, LEX/el.).” (Postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 4 czerwca 2018 r., sygn. akt: VIII Gz 144/18).
Ustalenie planu spłaty przez sąd – jak przebiega?
W celu ustalenia planu spłaty wierzycieli, sąd wyznacza termin rozprawy, na której przesłuchuje upadłego konsumenta, jego wierzycieli oraz syndyka. Przeprowadzenie rozprawy w tym przedmiocie nie jest obligatoryjne – sąd może odebrać od przesłuchiwanych także oświadczenia na piśmie. W wyniku uzyskanych informacji, sąd ustala plan spłat, a upadły uzyskuje nie tylko wiedzę, co do sposobu spłat wierzytelności, lecz także jaka część wierzytelności zostanie przez sąd umorzona. Niemniej jednak, ustalenie planu spłat nie oznacza, że nieujęte w nim zobowiązania automatycznie zostają umorzone – stanie się to dopiero w po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli i następuje w drodze odrębnego postanowienia.
Ustalenie planu spłaty wierzycieli nie narusza praw wierzyciela wobec poręczyciela upadłego oraz współdłużnika upadłego ani praw wynikających z hipoteki, zastawu, zastawu rejestrowego, zastawu skarbowego oraz hipoteki morskiej, jeśli były one ustanowione na mieniu osoby trzeciej. Ustalenie planu spłaty wierzycieli i umorzenie zobowiązań upadłego jest skuteczne również w stosunkach pomiędzy upadłym, a poręczycielem, gwarantem i współdłużnikiem upadłego. W okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli niedopuszczalne jest wszczęcie postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności powstałych przed ustaleniem planu spłaty wierzycieli (z pewnymi wyjątkami).
Ustalenie planu spłat lub umorzenie zobowiązań upadłego bez ustalania planu spłat następuje w drodze postanowienia, które doręcza się wierzycielom. Przysługuje na nie zażalenie zarówno upadłemu, jak i wszystkim wierzycielom umieszczonym na liście wierzytelności. Zażalenie nie przysługuje syndykowi, z uwagi na fakt, że nie ma on interesu prawnego w określonym rozstrzygnięciu, ani wierzycielom, którzy nie zgłosili swoich wierzytelności i w rezultacie nie zostali umieszczeni na liście wierzytelności, gdyż nie są oni uczestnikami postępowania upadłościowego. Z kolei od postanowienia sądu drugiej instancji o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli przysługuje skarga kasacyjna.
Co się dzieje w przypadku, gdy upadły nie jest w stanie dokonywać spłat?
Zdarzają się, że sytuacja upadłego dłużnika jest tak trudna, że nie byłby on zdolny do dokonywania jakichkolwiek spłat. Jeżeli taka okoliczność zostanie wykazana podczas wyżej opisanej rozprawy tj. podczas przesłuchania upadłego, wierzycieli i syndyka, sąd umarza zobowiązania upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli. Niemniej jednak, zgodnie z orzecznictwem: „W myśl art. 49116 ww. przepisu sytuacja ta musi być oczywista, a brak zdolności dokonania jakichkolwiek spłat w ramach planu podziału ocenia się na przyszłość. Zatem przepis ten należy wykładać ściśle. Podkreślić należy, że umorzenie postępowania upadłościowego względem konsumenta w trybie art. 49116 ww. ustawy ma charakter uproszczony, którego skutkiem jest oddłużenie upadłego bez przeprowadzenia fazy likwidacji majątku i bez fazy planu spłaty. Odstąpienie od ustalenia planu spłaty, a zatem rezygnacja z istotnego stadium postępowania upadłościowego, powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy, gdy z uwagi na stan zdrowia upadłego, niedołężność, brak zdolności do pracy, w połączeniu z brakiem źródeł przychodów jest oczywiste, że upadły nie dokona jakichkolwiek spłat. (por. komentarz do art. 49116 Prawo upadłościowe, Adamus 2016, wyd.1, Legalis).” (Postanowienie Sądu Okręgowego w Bydgoszczy z dnia 15 grudnia 2017 r., sygn. akt: VIII Gz 190/17).
Zakończenie postępowania
Uprawomocnienie się postanowienia o ustaleniu planu spłaty wierzycieli albo umorzeniu zobowiązań upadłego bez ustalenia planu spłaty wierzycieli oznacza zakończenie postępowania. Niemniej jednak, nie oznacza to końca obowiązków upadłego, bowiem w okresie wykonywania planu spłaty wierzycieli upadły nie może dokonywać czynności prawnych dotyczących jego majątku, które mogłyby pogorszyć jego zdolność do wykonania planu spłaty wierzycieli. Upadły jest także zobowiązany składać sądowi corocznie, do końca kwietnia, sprawozdanie z wykonania planu spłaty wierzycieli za poprzedni rok kalendarzowy, w którym wykazuje osiągnięte przychody, spłacone kwoty oraz nabyte składniki majątkowe o wartości przekraczającej przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku za ostatni kwartał okresu sprawozdawczego, ogłoszone przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Do sprawozdania upadły dołącza kopię złożonego rocznego zeznania podatkowego.
Dopiero po wykonaniu przez upadłego obowiązków określonych w planie spłaty wierzycieli sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu wykonania planu spłaty wierzycieli i umorzeniu zobowiązań upadłego powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości i niewykonanych w wyniku wykonania planu spłaty wierzycieli.
Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze.
