Co do zasady rozwodu zażądać może każdy z małżonków. Przepisy określają jednak konieczne warunki, których spełnienie umożliwia Sądowi wydanie orzeczenia o rozwodzie. Zdarzają się również sytuacje, w których Sąd może odmówić takiego orzeczenia. Co ważne, zgodnie z art. 56 k.r.o. podstawową przesłanką orzeczenia rozwodu jest zupełny oraz trwały rozkład pożycia małżeńskiego Stron.
Przepisy przewidują trzy sytuacje, w których choć między stronami doszło trwałego oraz zupełnego rozkładu pożycia, to Sąd może odmówić orzeczenia rozwodu. Są to negatywne przesłanki procesowe. Pierwszą jest sprzeczność żądania z zasadami współżycia społecznego
Żądanie rozwodu a zasady współżycia społecznego
Nie istnieje coś takiego, jak zamknięty katalog zasad współżycia społecznego. Przepisy nie precyzują czym konkretnie są zasady współżycia społecznego, a także co jest z nimi sprzeczne. Chcąc zgłębić temat można sięgnąć do utrwalonego orzecznictwa. Same zasady współżycia społecznego można zdefiniować jako zbiór reguł, które są wskazówkami jak postępować uczciwie, rzetelnie, lojalnie, zgodnie z etyką, obyczajami i moralnością. Takie pojęcie zostało przez ustawodawcę zastosowane w celu uelastycznienia obowiązujących norm prawnych.
Najczęstszym przykładem sprzeczności rozwodu z zasadami współżycia społecznego są ciężka choroba lub niezdolność samodzielnego zaspokajania potrzeb osobistych przez małżonka. W sytuacji, gdy strona pozwana wymaga opieki i poza małżonkiem nie ma się kto nim zająć, Sąd może uznać rozwód za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, ponieważ narażałby małżonka na rażącą krzywdę.
Dobro małoletnich dzieci
Dobro dziecka należy w tym przypadku rozumieć jako komfort emocjonalny, a nie materialny – zabezpieczeniu interesów ekonomicznych dziecka mają służyć alimenty. Oczywiście zawsze, gdy rozwodzący się małżonkowie mają dzieci, ich rozstanie wywiera wpływ na małoletnich, jednak w niniejszym przypadku chodzi o naruszenie ich dobra.
Sąd zanim orzeknie rozwód w sposób szczegółowy bada sytuację opiekuńczo – wychowawczą dzieci, weryfikuje jak rozwód wpłynie na więzi pomiędzy rodzicami i dziećmi ich rozwój. Określa, czy po rozwodzie rodzice będą zaspokajać potrzeby duchowe dzieci, a w przypadku, gdy jest taka potrzeba – może również zwrócić się do biegłego psychologa lub do Opiniodawczego Zespołu Specjalistów Sądowych (OZSS) o wydanie opinii.
Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia
Rozwód jest niedopuszczalny, kiedy żąda go małżonek będący wyłącznie winnym rozkładu pożycia. Sytuacja zmienia się natomiast, jeśli małżonek niewinny wyrazi zgodę na rozwód lub gdy Sąd uzna, że odmowa udzielenia zgody na rozwód przez małżonka niewinnego jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
W przypadku, gdy małżeństwo stron istnieje od dłuższego czasu już wyłącznie „na papierze”, ponieważ ustały wszystkie więzi łączące małżonków, zaś ich związek w rzeczywistości się skończył – odmowa zgody na rozwód jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Takie sytuacje mają najczęściej miejsce, gdy małżonek niewinny ma poczucie krzywdy i chce się zemścić na małżonku winnym lub gdy chce mu uniemożliwić założenie nowej rodziny. Niekiedy odmowa jest motywowana obawą o ustanie wspólności majątkowej małżonków oraz ewentualną sprawą o podział majątku wspólnego.
Wyjaśnienia także wymaga, że motywy wyznaniowe czy też moralne nie stanowią sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.
Czy po odmowie udzielenia rozwodu można ponownie złożyć pozew?
Pozew o rozwód można składać wielokrotnie. Należy jednak pamiętać, że aby Sąd mógł rozwód orzec, muszą zmienić się okoliczności faktyczne sprawy, które uzasadniają rozwód.
Przykład: dziecko małżonków uzyskało pełnoletność, wobec czego rozwód nie zagraża już dobru małoletniego; małżonek, który ciężko chorował zakończył proces leczenia i powrócił do zdrowia czy też małżonek niewinny rozkładu pożycia wyraża zgodę na rozwód.
