Sądowe postępowania działowe – czy to o podział majątku wspólnego małżonków, czy też o dział spadku – zazwyczaj nie są proste. Najczęściej, jeśli strony mają zgodne stanowiska lub w drodze negocjacji uda im się dojść do porozumienia, to załatwiają sprawę u notariusza, co pozwala im zaoszczędzić czas oraz uniknąć wielu negatywnych emocji. Jeśli postępowanie działowe toczy się w Sądzie, to najprawdopodobniej przyczyną jest konflikt lub odmienne stanowiska stron. Dlatego dobre przygotowanie do rozprawy w sprawie o dział spadku jest tak ważne.
Same etapy rozprawy niewiele się różnią od innych rozpraw. Wszystko zaczyna się od wywołania rozprawy: wówczas protokolant wychodzi przed salę i informuje kogo dotyczy rozprawa, następnie wszyscy wchodzą i zajmują swoje miejsca. Później Sąd sprawdza obecność, a następnie prosi świadków (jeśli zostali wezwani) o opuszczenie Sali i oczekiwanie na korytarzu na ich wywołanie.
Kolejnym etapem jest rozpoczęcie przewodu sądowego, podczas którego Sąd pyta strony o stanowiska w sprawie (wnioskodawca jest pierwszy w kolejności przed uczestnikami). Dalsze etapy postępowania są zależne od stanu faktycznego sprawy, ponieważ niezbędne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego. Sąd może przesłuchać strony postępowania informacyjnie (nie jest to jednak obligatoryjne), następnie przesłuchać zgłoszonych świadków, a na koniec przesłuchać również strony. Sąd może zarówno w toku rozprawy, jak i poza nią, wydawać różnego rodzaju zarządzenia czy postanowienia m. in. powołać biegłego rzeczoznawcę.
Dowody potrzebne w sprawie o dział spadku
Zgłoszone dowody w sprawie o dział spadku zawsze są zależne od podnoszonych twierdzeń. Podstawowym dowodem będzie dokument potwierdzający krąg spadkobierców, czyli postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia.
Jeśli w skład spadku wchodzi nieruchomość, to najczęściej niezbędne będą również takie dokumenty jak odpis księgi wieczystej czy wypis i wyrys z ewidencji gruntów i budynków. W sytuacji, jeśli planujemy dochodzić rozliczenia nakładów na majątek spadkowy, konieczne będzie przedłożenie wszelkiego rodzaju faktur, potwierdzeń płatności czy umów z wykonawcami.
Nierzadko zdarza się, że sprawy o dział spadku są wszczynane po wielu latach od śmierci spadkodawcy. Należy pamiętać, że wyceniając nieruchomość odziedziczoną w przeszłości, zgodnie z obowiązującymi przepisami i utrwalonym orzecznictwem, bierze się pod uwagę stan nieruchomości z chwili otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), a wartość – według cen aktualnych, obowiązujących w dniu wydania orzeczenia. Żeby wykazać stan nieruchomości z chwili otwarcia spadku (jeśli w międzyczasie zostały wykonane prace remontowe lub stan nieruchomości pogorszył się z uwagi na upływ czasu) pomocne mogą okazać się m. in. fotografie, a także dokumentacja związana z pracami remontowymi (umowy, faktury, korespondencja z wykonawcami obejmująca listę prac remontowych itp.).
Co więcej, dowody mogą również mieć charakter osobowy, tj. mogą nimi być zeznania świadków, stron lub opinie biegłych.
Ważne: pozyskiwanie i zgłaszanie dowodów jest rolą stron, a nie Sądu. Dlatego strona powinna się odpowiednio przygotować lub powierzyć prowadzenie sprawy adwokatowi.
Wszyscy spadkobiercy muszą zostać poprawnie wezwani na rozprawę o dział spadku. Jeśli Sąd dysponuje potwierdzeniem doręczenia listu poleconego z zawiadomieniem, a strona nie zjawia się na rozprawie, to nie oznacza to, że rozprawa się nie odbędzie. Najczęściej wywołuje to jedynie negatywne skutki procesowe dla nieobecnego. Może nawet prowadzić do pominięcia dowodu z jego zeznań.
Nawet jeśli na wezwaniu jest sformułowanie „obecność nieobowiązkowa”, stawienie się w Sądzie jest zalecane – osobiście lub z adwokatem, jeśli jest ustanowiony w sprawie – aby móc czuwać nad przebiegiem rozprawy i odpowiednio reagować.
Jak długo trwa postępowanie o dział spadku?
Sprawy o dział spadku mogą trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Na czas trwania postępowania wpływa wiele czynników, tak jak np. liczba i rodzaj składników majątku spadkowego, rozbieżności w stanowiskach stron powodujące np. konieczność powołania biegłych, liczba zgłoszonych świadków, liczba spadkobierców, jak również obłożenie Sądu innymi zawisłymi sprawami.