Bywa, że osoby nam bliskie zmieniają swoje postępowanie lub zaczynają zachowywać się w niezrozumiały dla nas sposób, wskutek czego obawiamy się o ich bezpieczeństwo. Może się okazać, że takie zmiany zachowania wynikają z zaburzeń psychicznych. Najlepszą reakcją jest wówczas konsultacja z psychiatrą. Co jednak zrobić, gdy bliska nam osoba odmawia zgody na taką konsultację? Czy można ją zmusić do leczenia?
Co do zasady, do przyjęcia na oddział szpitala psychiatrycznego konieczna jest zgoda pacjenta. Prawo przewiduje jednak dwa wyjątki, wynikające z Ustawy o Ochronie Zdrowia Psychicznego. Oba tryby odnoszą się do przypadków, w których dotychczasowe zachowanie osoby chorej wskazuje na to, że z powodu choroby zagraża bezpośrednio własnemu życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób.
Pierwszy tryb wymaga zgody zastępczej sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby chorej. Tryb ten jest „trybem wnioskowym” i omówimy go odpowiadając na częste pytania i wątpliwości.
Drugi tryb reguluje przypadki nagłe, a w procedurze przyjęcia ogromną rolę odgrywają lekarze. Wówczas przyjęcie do szpitala może nastąpić bez zgody chorego, a także bez wcześniejszego uzyskania zgody sądu opiekuńczego. W takiej sytuacji lekarz przyjmujący powinien zasięgnąć pisemnej opinii innego lekarza lub psychologa. Należy również zwrócić uwagę, iż po przyjęciu na hospitalizację chorego bez jego zgody, a także bez uprzedniej zgody zastępczej sądu, kierownik szpitala psychiatrycznego musi niezwłocznie zawiadomić sąd opiekuńczy właściwy ze względu na siedzibę szpitala, w celu uzyskania zgody sądu na pobyt tej osoby w szpitalu. W takim zawiadomieniu kierownik szpitala psychiatrycznego wskazuje okoliczności uzasadniające przyjęcie.
Kto może wystąpić do Sądu z wnioskiem o przymusowe leczenie?
Zgodnie z treścią art. 29 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego z wnioskiem o przymusowe leczenie może wystąpić:
- małżonek,
- krewni w linii prostej,
- rodzeństwo,
- przedstawiciel ustawowy lub osoby sprawująca faktyczną opiekę nad osobą chorą,
- a także organ do spraw pomocy społecznej (w stosunku do osoby objętej oparciem społecznym).
Jakie dokumenty zebrać do wniosku o leczenie przymusowe?
Do wniosku o przymusowe leczenie przede wszystkim dołącza się orzeczenie lekarza psychiatry (co ważne, wydane maksymalnie 14 dni przed złożeniem wniosku), szczegółowo uzasadniające potrzebę leczenia w szpitalu psychiatrycznym. Orzeczenie lekarz psychiatra wydaje na uzasadnione żądanie osoby lub organu uprawnionego do zgłoszenia wniosku o wszczęcie postępowania.
Nie zawsze jednak jest taka możliwość. Często zdarza się, że osoba chora odmawia jakiejkolwiek wizyty lekarskiej – nawet celem postawienia diagnozy, nie posiada zatem historii choroby. Na pomoc przychodzą uregulowania prawne przewidziane w art. 30 ust 3 Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego. Wówczas wniosek należy bardzo szczegółowo uzasadnić i w miarę możliwości poprzeć dowodami.
W takiej sytuacji, gdy treść wniosku lub załączone do wniosku dokumenty uprawdopodabniają zasadność przyjęcia do szpitala psychiatrycznego, a złożenie orzeczenia lekarza psychiatry nie jest możliwe, sąd zarządza poddanie osoby, której dotyczy wniosek, odpowiedniemu badaniu. Jeśli osoba chora odmawia poddania się badaniu zarządzonemu przez Sąd, może ono zostać przeprowadzone bez jej zgody.
Dodatkowo, do wniosku należy załączyć dokumenty, które potwierdzą legitymację do wystąpienia z wnioskiem, np. akty stanu cywilnego potwierdzające pokrewieństwo.
Do jakiego Sądu złożyć wniosek o leczenie przymusowe?
Wniosek należy kierować do sądu opiekuńczego, czyli do sądu rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której ten wniosek dotyczy. Pismo nie podlega opłacie sądowej.
