W wyroku rozwodowym, według art. 58 § 3 k.r.o. sąd może orzec o podziale majątku wspólnego, gdy wnioskuje o to jeden z małżonków oraz jeśli nie będzie to prowadzić do nadmiernego przedłużenia postępowania. Małżonek może wnioskować o to wraz z wniesieniem pozwu o rozwód, jednak w praktyce często bywa tak, że do podziału dochodzi dopiero po kilku latach od ustania małżeństwa. W trakcie tego okresu wiele rzeczy wchodzących w skład majątku może stracić na swojej wartości, ulec zniszczeniu, zużyciu bądź zostać utracone.
CO NIE PODLEGA PODZIAŁOWI MAJĄTKU?
Każdy z małżonków mocą ustawy posiada swój własny majątek osobisty. Kodeks rodzinny i opiekuńczy w art. 33 enumeratywnie wymienia składniki majątku osobistego, do którego należą:
- przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności,
- prawa niezbywalne przysługujące tylko jednej osobie,
- przedmioty majątkowe nabyte przez zapis, dziedziczenie lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił,
- prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom,
- przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków,
- przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość,
- wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków,
- przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków,
- prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy,
- przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Wobec tego, podziałowi ulega wszystko to, co nie należy do majątku osobistego każdego z małżonków i to stanowi majątek wspólny.
PRAWNA REGULACJA DOKONANIA PODZIAŁU MAJĄTKU WSPÓLNEGO
Zgodnie z art. 567 § 3 k.p.c., do postępowania w sprawie podziału majątku wspólnego stosuje się przepisy o dziale spadku, jednak prawo spadkowe milczy w tym zakresie i nie wskazuje okresu, na jaki sąd orzekając o podziale, powinien ustalić ceny składników majątku.
Sąd Najwyższy w swojej uchwale z dnia 23 lutego 2018 r. wyjaśnia, że skład majątku wspólnego ustala się na dzień ustania wspólności, natomiast jego wartość ocenia się według stanu i cen istniejących w dniu podziału majątku. W sytuacji, gdy przedmiot w okresie pomiędzy ustaniem wspólności, a orzeczeniem podziału majątku uległ zniszczeniu, zużyciu bądź został utracony albo gdy jego wartość uległa wzrostowi wskutek poczynionych nakładów – wszelkie zmiany wartości przedmiotów wchodzących w skład majątku w dniu ustania wspólności, podlegają rozliczeniu, a następnie wyrównaniu w postaci spłaty lub dopłaty.
Sąd Najwyższy uzasadnia to stanowisko powołując się na fakt, iż podział majątku wspólnego w polskim porządku prawnym nie jest obligatoryjny. W związku z tym, prawidłowym jest, aby oceny stanu oraz cen dokonywać w czasie podziału majątku. W przeciwnym razie, stan przedmiotów w dniu ustania wspólności mógłby znacznie odbiegać od tego, w którym faktycznie podział został dokonany. Ponadto, doprowadziłoby to do wymogu bezzwłocznego przeprowadzenia podziału majątku po ustaniu wspólności, co według Sądu Najwyższego byłoby niedopuszczalne.
Podsumowując – Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, iż skład majątku wspólnego ustala się na dzień ustania wspólności, natomiast oceny wartości poszczególnych przedmiotów (praw), dokonuje się według ich stanu na dzień dokonania podziału majątku dorobkowego.
