Ofiarą przemocy psychicznej może paść każdy. Bez znaczenia pozostaje tu płeć, wiek, staż małżeński czy status finansowy rodziny. Przemoc psychiczna może prowadzić do rozkładu więzi małżeńskich, a także do problemów zdrowotnych i depresji. Nie zawsze przemoc emocjonalna bywa widoczna na pierwszy rzut oka, czasem ofiara i sprawca w środowisku zewnętrznym tworzą wzór idealnego związku. Co więcej, nie każda ofiara przemocy psychicznej potrafi określić czego doświadcza i nazwać to „po imieniu”.
Przemoc psychiczna jest najczęściej stosowaną formą przemocy, a jednocześnie najtrudniejszą do udowodnienia. Nie da się jednoznacznie zdefiniować przemocy emocjonalnej, ponieważ może przybierać przeróżne kształty. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami przemoc psychiczna jest przestępstwem uregulowanym w art. 207 k.k.
Przemoc psychiczna najczęściej polega m. in. na:
- Manipulowaniu – to forma kontrolowania drugiej osoby, chęć wywierania na nią wpływu, sterowania jej poglądami. Może przejawiać się np. ograniczaniem kontaktu małżonka z rodziną lub przyjaciółmi, chęcią wpływania na sytuację zawodową małżonka poprzez zabranianie mu wykonywania pracy zawodowej czy też oczekiwaniu, że małżonek będzie świadczył pracę zawodową ponad swoje siły, w zbyt dużym wymiarze czasu.
- Stosowaniu gróźb – to zapowiedź popełnienia względem małżonka lub jego osób najbliższych przestępstwa, które wzbudza realną obawę.
- Stosowaniu szantażu – sprawca przemocy wymusza na ofierze pewne, określone działania np. grozi, że jeśli małżonek nie postąpi w konkretny sposób odejdzie/ zabierze dzieci/ zdecyduje się na rozwód itp.
- Obrażaniu, stosowaniu wyzwisk, upokarzaniu – ta forma przemocy może mieć miejsce zarówno w zaciszu domowego ogniska jak i publicznie – w towarzystwie bliskich lub obcych osób. Może mieć charakter mniej lub bardziej wulgarny, dotyczyć wyglądu, zachowania, umiejętności czy cech charakteru ofiary przemocy. Takie działania ze strony stosującego przemoc często prowadzą do obniżenia samooceny ofiary oraz jej poczucia własnej wartości.
Co więcej, przemoc emocjonalna nie zawsze musi polegać na działaniu, niekiedy przejawia się również lekceważeniem. Dodatkowo, sprawcy przemocy psychicznej często starają się całkowicie uzależnić od siebie współmałżonka, odizolować od innych osób, kontrolować jego telefon i korespondencję, niekiedy nawet uciekają się do przemocy ekonomicznej – skrupulatnie kontrolując i ograniczając wydatki współmałżonka.
Rozwód. Jak udowodnić przemoc psychiczną?
Stosowanie przemocy psychicznej w małżeństwie może stanowić przyczynę rozkładu więzi, a tym samym przyczynę rozwodu. Co więcej, bardzo często można domagać się orzeczenia rozwodu z wyłącznej winy małżonka stosującego przemoc emocjonalną. Oznacza to, że zachowania takiego małżonka w sposób rażący naruszają podstawowe obowiązki małżeńskie i godzą w dobro rodziny. Istotne jest natomiast, że aby Sąd mógł orzec, że jedynie jeden z małżonków jest winny rozkładu pożycia – winę tę należy udowodnić.
Bywają sytuacje, gdy przemoc psychiczną łatwo udowodnić, np. za pośrednictwem zeznań naocznych świadków, gdy przemoc jest stosowana w obecności innych osób czy też za pośrednictwem wydruków, gdy przemoc jest stosowana za pomocą komunikatorów / wiadomości SMS.
Innymi dowodami mogą być:
- Wyrok karny lub jeśli jeszcze nie zapadł – akta sprawy karnej. Nie zawsze ofiary znęcania mają odwagę zgłosić sprawę do odpowiednich służb, jednak wyrok karny małżonka stosującego przemoc stanowiłby niepodważalny dowód na czyny, których dopuścił się współmałżonek.
- Niebieska karta. Kolejnym dowodem związanym ze zgłoszeniem nieprawidłowości jest tzw. „niebieska karta”. Będzie to dla Sądu dowód, że w rodzinie działo się coś złego.
- Rejestrowanie zachowań małżonka dopuszczającego się przemocy psychicznej niekiedy jest jedynym sposobem, żeby wykazać znęcanie.
- Udokumentowanie przemocy emocjonalnej może mieć różne formy. Może to być korespondencja małżonków, korespondencja z osobami trzecimi, zaświadczenia o korzystaniu z wszelkiego rodzaju terapii czy konsultacji z psychoterapeutą, dokumentacja świadcząca o interwencji policyjnej, historia rachunku bankowego (ma to szczególne znaczenie w kontekście stosowania przemocy ekonomicznej) itp.
Przemoc psychiczna a odpowiedzialność karna
Należy pamiętać, że przemoc psychiczna jest przestępstwem określonym w art. 207 k.k. Oznacza to, że sprawcy grozi odpowiedzialność karna, od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności, a w sytuacji stosowania szczególnego okrucieństwa: od roku do 10 lat pozbawienia wolności.
Natomiast w sytuacji, gdy następstwem znęcania jest targnięcie się pokrzywdzonego na własne życie – od 2 do 12 lat pozbawienia wolności.
