Zawarcie małżeństwa wiąże się zazwyczaj z ustanowieniem wspólności majątkowej między małżonkami. Do majątku wspólnego nie należy jednak majątek posiadany przed ślubem. Składniki te można jednak włączyć do majątku wspólnego.
Wchodząc w związek małżeński i decydując się na ustrój wspólności majątkowej należy pamiętać, że składniki majątku nabyte przez każdego małżonka przed ślubem nie stają się automatycznie majątkiem wspólnym. Pozostają własnością poszczególnych małżonków. Przykładowo, jeśli żona dostała od rodziców w darowiźnie mieszkanie, to po ślubie będzie to wyłącznie jej własność i nie będzie podlegała podziałowi w przypadku ewentualnego rozwodu.
Równocześnie, jeśli małżonka zechce włączyć takie mieszkanie do wspólnego majątku, może tego dokonać. Istnieją jednak określone warunki, które należy spełnić. Nie każdy składnik majątkowy można przenieść do majątku małżeńskiego.
Czy małżonkowie mogą włączyć odrębne majątki do majątku wspólnego?
W ślad za art. 47 § 1 k.r.o.: „Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć (…). Umowa taka może poprzedzać zawarcie małżeństwa”. Warto pamiętać, że wszelkie umowy majątkowe kształtujące ustrój małżonków, zawierane w sposób pozasądowy, tj. zarówno ustanowienie rozdzielności jak i rozszerzenie wspólności majątkowej – muszą mieć formę aktu notarialnego.
Rozszerzenie wspólności majątkowej nie musi obejmować całego majątku, może objąć wyłącznie niektóre składniki, np. mężczyzna posiada w swoim majątku odrębnym mieszkanie, które darowali mu rodzice, dom, który dostał w spadku po babci, a także drogie auto marki Porsche. Wchodząc w związek małżeński decyduje się wraz z małżonką na ustrój wspólności majątkowej, a dodatkowo chciałby, żeby żona została współwłaścicielką wyłącznie mieszkania, które darowali mu rodzice, zaś woli, żeby samochód i dom pozostały jego majątkiem odrębnym. Takie rozwiązanie jest jak najbardziej możliwe, wymaga jedynie stosownego zapisu w akcie notarialnym.
Co więcej, rozszerzenie majątku wspólnego o majątek odrębny nie musi być obustronne, tj. jeśli jedno z małżonków chce włączyć swój majątek odrębny do majątku wspólnego, a druga woli zachować swój majątek jako majątek odrębny – nie ma ku temu przeszkody (oczywiście jeśli oboje małżonkowie akceptują takie ustalenia).
Jakich składników majątku odrębnego nie można włączyć do wspólnego majątku małżonków?
Art. 49 k.r.o. ogranicza swobodę umowy rozszerzającej wspólność o:
- „przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu dziedziczenia, zapisu lub darowizny;
- prawa majątkowe, które wynikają ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
- prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
- wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę;
- niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków”.
Czy po rozszerzeniu wspólności majątkowej można zmienić ustrój panujący między małżonkami?
Zgodnie z treścią art. 47 § 2 k.r.o.: „Umowa majątkowa małżeńska może być zmieniona albo rozwiązana”. Oznacza to, że strony obowiązuje swoboda w kształtowaniu ich stosunków majątkowych (z uwzględnieniem ograniczeń z ww. art. 49 k.r.o.).
Należy pamiętać, że przy zawieraniu każdej umowy określającej ustrój majątkowy małżonków konieczne jest dochowanie wymaganej formy aktu notarialnego.
