Zgodnie z art. 11 k.c. co do zasady osoba fizyczna wraz z chwilą uzyskania pełnoletności uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych. Oznacza to możliwość skutecznego zawierania umów, zaciągania zobowiązań, rozporządzania własnym majątkiem, a także składania skutecznych oświadczeń woli. Natomiast w przypadku ubezwłasnowolnienia całkowitego, osoba względem której Sąd wydał postanowienie traci zdolność do czynności prawnych.
Ubezwłasnowolnienie całkowite nie wyklucza możliwości zawierania drobnych umów życia codziennego, jak np. zakup pieczywa w sklepie. Taka umowa pozostaje ważna nawet mając na uwadze brak zdolności do czynności prawnych, chyba że powoduje rażące pokrzywdzenie osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie.
Istotne jest natomiast, iż inne umowy, przy których zawarciu niezbędna jest pełna zdolność do czynności prawnych, są na podstawie art. 14 k.c. nieważne. Nie ma zatem żadnych wątpliwości co do braku możliwości zaciągnięcia przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie kredytu lub pożyczki, gdyż ww. czynności prawnych nie można uznać za drobne umowy życia codziennego. Pożyczkę lub kredyt w imieniu osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie może zawrzeć jej opiekun prawny.
Skutki prawne zaciągnięcia kredytu lub pożyczki
W przypadku samodzielnego zaciągniętego kredytu lub pożyczki przez osobę całkowicie ubezwłasnowolnioną skutki prawne należy rozpatrywać w dwóch wariantach:
- po podjęciu zobowiązania przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie i powzięciu wiedzy przez opiekuna prawnego o dokonanej czynności prawnej, opiekun prawny nie wyraża zgody na wyżej wymienione działanie. Wówczas czynność prawna jest nieważna, jednakże jednocześnie powstaje obowiązek zwrotu wypłaconej osobie ubezwłasnowolnionej kwoty;
- po podjęciu zobowiązania przez osobę ubezwłasnowolnioną całkowicie i powzięciu wiedzy przez opiekuna prawnego o dokonanej czynności prawnej, opiekun prawny wyraża zgodę na wyżej wymienione działanie. Wówczas czynność prawna jest ważna i obowiązują warunki zawartej umowy, a strony są związane z jej zapisami;
Czy pożyczkodawca weryfikuje zdolność pożyczkobiorcy do czynności prawnych?
W Polsce nie jest prowadzony rejestr osób ubezwłasnowolnionych, wobec czego instytucja finansowa praktycznie nie ma możliwości zweryfikowania, czy dany klient posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Fakt ubezwłasnowolnienia całkowitego nie jest również w żaden sposób oznaczony na dokumencie tożsamości, zatem brak jest instrumentów kontroli, które pozwolą na ocenę statusu prawnego interesanta.
