Zgodnie z obowiązującymi przepisami, aby uzyskać prawa do spadku w pierwszej kolejności należy dopełnić formalności. Aby to zrobić, należy skorzystać z jednej z dwóch dostępnych czynności przewidzianych przez przepisy, których zakończenie potwierdzi fakt bycia spadkobiercą zmarłego: z notarialnego poświadczenia dziedziczenia lub składając wniosek do sądu.
Najprostszy sposób potwierdzenia dziedziczenia wiąże się z wizytą u notariusza. Formalności dopełnić można podczas jednej wizyty w kancelarii notarialnej, w toku której stawią się jednocześnie wszyscy spadkobiercy (zarówno ustawowi jak i testamentowi) i notariusz sporządzi akt poświadczenia dziedziczenia.
Drugim sposobem na uregulowanie spraw spadkowych jest uzyskanie postanowienia Sądu o stwierdzenie nabycia spadku. Ze stosownym wnioskiem należy wystąpić do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na ostatnie stałe miejsce zamieszkania spadkodawcy. Sąd w takim postępowaniu bada krąg spadkobierców, weryfikuje, czy spadkodawca pozostawił testament, a następnie wydaje postanowienie, które poświadcza prawa osób dziedziczących do spadku.
Termin na stwierdzenie nabycia spadku i odrzucenie spadku
Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku może być złożony w każdym czasie – również po wielu latach od śmierci spadkodawcy. Kluczowe jest natomiast, że uregulowanie spraw spadkowych po upływie 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy niesie za sobą nieodwracalne konsekwencje prawne.
Zgodnie z treścią art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania do dziedziczenia. Takie oświadczenie można złożyć zarówno przed notariuszem, jak i przed Sądem. Co więcej, żeby termin został uznany za zachowany, wystarczy złożyć w ciągu 6 miesięcy wniosek do sądu o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Po upływie ww. terminu nie można już odrzucić spadku.
Przyjęcie spadku wprost i z dobrodziejstwem inwentarza
Analogicznie jak przy odrzuceniu spadku – zgodnie z treścią art. 1015 § 1 k.c. oświadczenie o przyjęciu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Również w przypadku przyjęcia spadku wprost (tj. bez żadnych ograniczeń, ponieważ spadkodawca przyjmuje wówczas pełną odpowiedzialność za majątek spadkowy, w tym również za długi), można złożyć oświadczenie zarówno przed notariuszem, jak i przed Sądem. Gdy przewidziany ustawowo termin upłynie – nie można już przyjąć spadku wprost.
Gdy upłynie 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania spadku nie można już ani odrzucić, ani przyjąć go wprost. Wówczas pozostaje już jedynie możliwość przyjęcia spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jest to stosunkowo nowa regulacja, ponieważ weszła w życie dopiero w październiku 2015 r. Bez wątpienia ułatwiła życie wszystkim potencjalnym spadkobiercom, którzy zapominali uregulować w terminie spraw spadkowych.
Wcześniej prawo przewidywało, że w przypadku, gdy spadkobierca nie odrzucił spadku w terminie 6 miesięcy, to dziedziczył spadek wprost, nawet jeśli w skład spadku wchodziły same długi po zmarłym. Obecnie art. 1015 § 2 k.c. stanowi, że brak oświadczenia spadkobiercy w terminie 6 miesięcy jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Dobrodziejstwo inwentarza jest pewnego rodzaju gwarancją dla spadkobiercy, zgodnie z którą wierzyciel może egzekwować od niego spłatę długu spadkodawcy wyłącznie do wartości odziedziczonego majątku. Oznacza to, że jeśli w skład spadku wchodzą wyłącznie pasywa, czyli długi – spadkobierca nie musi ich spłacać.
