Zdarzają się sytuacje, w których dziadkowie mają utrudniony kontakt z wnukami. Takie problemy są najczęściej związane z sytuacją okołorozwodową rodziców małoletnich lub w przypadku skonfliktowania dziadków z rodzicami. Czy zatem dziadkowie mają możliwość dochodzenia prawa do kontaktu z wnukami?
CZY DZIADKOWIE MOGĄ WYSTĄPIĆ DO SĄDU Z WNIOSKIEM O UREGULOWANIE KONTAKTÓW Z WNUKAMI?
Kwestię kontaktów dziadków z wnukami reguluje art. 1136 k.r.o. w zw. z art. 113 k.r.o. Drugi z ww. przepisów stanowi, że rodzice i dzieci, niezależnie od władzy rodzicielskiej mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów, które obejmują w szczególności przebywanie z dzieckiem (odwiedziny, spotkania, zabieranie dziecka poza miejsce jego stałego pobytu) i bezpośrednie porozumiewanie się, utrzymywanie korespondencji, korzystanie z innych środków porozumiewania się na odległość, w tym ze środków komunikacji elektronicznej. Natomiast art. 1136 k.r.o. wskazuje, iż ww. przepis należy stosować odpowiednio do kontaktów rodzeństwa, dziadków, powinowatych w linii prostej, a także innych osób, jeżeli sprawowały one przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Poglądy o konieczności zapewnienia dziadkom takich uprawnień uwzględnia także doktryna i orzecznictwo: „Uchwała SN z 1988 r. głosiła, że dla pełnego rozwoju osobowości należy umożliwić dziecku kontaktowanie się z dziadkami przy właściwej ich postawie i korzystnym wpływie na dziecko, gdyż kontakty te wynikające z silnych więzów emocjonalnych mogą wpływać na lepsze wychowanie i rozwój duchowy dziecka” – J. Zajączkowska-Burtowy [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 113(6).
Co więcej, nawet prawo międzynarodowe podkreśla istotę kontaktów dziadków z wnukami: „Pomiędzy dziadkami a wnukami może istnieć „życie rodzinne” w rozumieniu art. 8 Konwencji, jeżeli powstały pomiędzy nimi wystarczająco bliskie więzi rodzinne. (…) Trzeba wskazać, iż wówczas gdy istnienie więzi rodzinnej zostało wykazane, państwo co do zasady musi działać w sposób obliczony na umożliwienie rozwoju takiej więzi. Relacja pomiędzy dziadkami a wnukami ma inny charakter i natężenie niż relacja pomiędzy rodzicem a dzieckiem, a tym samym ze swej istoty najczęściej wymaga mniejszego zakresu ochrony. Tym samym prawo do poszanowania życia rodzinnego dziadków w odniesieniu do wnuków zasadniczo obejmuje prawo do utrzymywania zwykłej więzi pomiędzy dziadkami a dziećmi w drodze wzajemnych kontaktów, nawet mimo że kontakty mają zazwyczaj miejsce za zgodą osoby sprawującej władzę rodzicielską” – Wyrok ETPC z 5.03.2019 r., 38201/16, BOGONOSOVY v. ROSJA, LEX nr 2627093.
Powyższe oznacza, że w przypadku braku porozumienia dziadków z rodzicami, dziadkowie mogą domagać się uregulowania kontaktów z wnukami przez Sąd.
W JAKIEJ FORMIE MOGĄ ODBYWAĆ SIĘ KONTAKTY DZIADKÓW Z WNUKAMI?
Istotne jest, że we wniosku o uregulowanie kontaktów należy wskazać proponowany sposób ich uregulowania wraz z terminami. Sposób odbywania kontaktów uzależniony jest od wielu czynników m. in. odległości dzielącej miejsce zamieszkania dziadków od miejsca zamieszkania wnuków, wieku wnuków, więzi łączącej wnuki z dziadkami itp. Kluczowe jest natomiast, że doktryna i orzecznictwo nie ograniczają formy kontaktów wyłącznie do osobistych spotkań. Poza osobistymi spotkaniami – zarówno w miejscu zamieszkania dzieci jak i poza nim, mogą to być również rozmowy telefoniczne, rozmowy za pośrednictwem komunikatorów internetowych, jak również korespondencja listowna.
JAK CZĘSTO MOGĄ ODBYWAĆ SIĘ KONTAKTY DZIADKÓW Z WNUKAMI?
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na powyższe pytanie, gdyż w sprawach z zakresu prawa rodzinnego kluczowy jest indywidualizm każdego postępowania. Prawo nie reguluje częstości kontaktów, zatem przed sporządzeniem stosownego wniosku należy przeanalizować wiele czynników, które będą zgodne z zasadą dobra dziecka, m. in.:
- więź emocjonalną i dotychczasowy udział dziadków w życiu wnuków,
- wiek wnuków i ich ewentualną gotowość do odbywania noclegów u dziadków lub kontaktów poza miejscem zamieszkania,
- odległość dzielącą miejsce zamieszkania dziadków od miejsca zamieszkania wnuków,
- obowiązki szkolne wnuków oraz ich ewentualne zajęcia dodatkowe wiążące się z rozwijaniem zainteresowań;
Niezależnie od powyższego, ostateczna decyzja w zakresie częstości spotkań dziadków z wnukami zależna będzie od postanowienia Sądu, który wydając orzeczenie będzie uwzględniał przede wszystkim dobro dziecka.
