Zgodnie z prawem sprawę spadkową – tak w zakresie dziedziczenia testamentowego, jak i ustawowego – można załatwić przed Sądem, który wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Druga możliwość to skorzystanie z usług notariusza, który sporządzi notarialne poświadczenie dziedziczenia. Kiedy nie ma spadkobierców lub nie można się z którymkolwiek z nich skontaktować, sprawę należy skierować do sądu.
Przeprowadzenie postępowania spadkowego przed notariuszem jest rozwiązaniem szybszym niż postępowanie sądowe. Notariusz wówczas akt poświadczenia dziedziczenia (APD), który jest dokumentem określającym spadkobierców oraz ich udział w spadku.
Natomiast, by notariusz mógł sporządzić APD, wymagana jest jednoczesna obecność wszystkich spadkobierców, a także ich jednogłośne stanowisko wyrażające zgodę na przeprowadzenie takiego postępowania przed notariuszem. W sytuacji, gdy np. dziedziczą dalsi krewni, którzy nie są znani pozostałym spadkobiercom, albo część z nich zamieszkuje za granicą i nie mogą lub nie chcą stawić się w kancelarii notarialnej, konieczne będzie wystąpienie do Sądu z wnioskiem o stwierdzenie nabycia spadku. Tak samo będzie w sytuacji, gdy między spadkobiercami nie ma zgody.
Brak adresu jednego ze spadkobierców
Składając do Sądu wniosek o stwierdzenie nabycia spadku konieczne należy wskazać wszystkie strony postępowania, a także ich adresy. Jest to niezbędne, ponieważ Sąd musi powiadomić wszystkich uczestników o tym, że toczy się postępowanie z ich udziałem oraz doręczyć odpis wniosku.
W sytuacji, gdy adres nie jest wnioskodawcy znany, powinien on uprawdopodobnić Sądowi brak kontaktu ze spadkobiercą oraz przedstawić jakie działania podjął, żeby ustalić jego dane adresowe. Wówczas Sąd zazwyczaj zwraca się do organów ewidencji ludności lub do policji celem pozyskania przedmiotowego adresu.
Gdy natomiast również ww. organy poinformują Sąd o braku adresu danej osoby w rejestrze, ustanawia się dla niej kuratora reprezentującego jej interesy w postępowaniu. Nieznajomość miejsca zamieszkania takiej osoby nie uniemożliwia postępowania, ani urzędowego zabezpieczenia jej interesów.
Spadek bez spadkobierców
Sytuacja komplikuje się bardziej w sytuacji, gdy wnioskodawcy nie są znani potencjalni spadkobiercy. Takie sprawy mają miejsce zazwyczaj, gdy umiera daleki krewny, który nigdy nie założył własnej rodziny. Wówczas dziedziczenie ustawowe obejmuje bardzo dalekie szczeble pokrewieństwa i ciężko jest ustalić grono spadkobierców.
W takim scenariuszu Sąd wzywa do zgłoszenia się spadkobierców poprzez ogłoszenie. Jest ono zamieszczane w publikatorze o charakterze ogólnopolskim, a także podane do wiadomości publicznej w ostatnim miejscu zamieszkania spadkodawcy. W takim ogłoszeniu zamieszczone jest wezwanie do zgłoszenia się i udowodnienia swoich praw do spadku przez potencjalnych spadkobierców w terminie 3 miesięcy.
Po upływie czasu wskazanego w ogłoszeniu Sąd wyznacza termin rozprawy i wzywa na niego także osoby, które zgłosiły się wskutek zamieszczonego ogłoszenia. W sytuacji, gdy nikt nie odpowie na ogłoszenie, Sąd wydaje postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku jedynie na rzecz osób uczestniczących w sprawie, o ile oczywiście wykazały swoje prawa do spadku.
