Obowiązek alimentacyjny to instytucja prawna, która ma zapewnić środki utrzymania tym członkom rodziny, którzy nie są w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb. Najczęściej realizowanym obowiązkiem alimentacyjnym jest ten ciążący na rodzicach względem małoletnich dzieci. Należy jednak mieć na uwadze, że istnieją także inne rodzaje obowiązku alimentacyjnego.
KIEDY POWSTAJE OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY?
Obowiązek alimentacyjny może mieć trzy źródła – powstaje z uwagi na urodzenie (więzy krwi), z uwagi na małżeństwo, a także z mocy orzeczenia sądu (w przypadku przysposobienia). Istotne jest, że mówiąc o istnieniu obowiązku alimentacyjnego nie ma znaczenia, czy rodzina żyje we wspólnym gospodarstwie domowym, czy osobno.
JAKIE CECHY NOSI INSTYTUCJA PRAWNA OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO?
- wzajemność – obowiązek alimentacyjny ma charakter wzajemny. Oznacza to, że wiąże tak samo obie strony stosunku prawnego, tj. świadczeń alimentacyjnych mogą się domagać np. dzieci od rodziców, ale również i rodzice od pełnoletnich dzieci.
- niezbywalność – nie można zrzec się prawa do alimentacji ani nie można tego prawa nikogo pozbawić. Istotne jest, że obowiązek alimentacyjny nie może zostać spełniony poprzez jednorazowe, skapitalizowane świadczenie pieniężne.
- wyłączenie od dziedziczenia – obowiązek alimentacyjny nie jest dziedziczny. Oznacza to, że w przypadku śmierci dorosłego już dziecka obowiązek alimentacji względem starszych, schorowanych rodziców nie przechodzi na wnuka. Należy jednak mieć na uwadze, że na wnuku ciąży osobny, własny obowiązek alimentacyjny względem wstępnych (różnica jednak polega na tym, że wnuk jako spadkobierca po rodzicach nie dziedziczy ich obowiązku alimentacyjnego względem dziadków, lecz jako następna w kolejce osoba zobowiązana – musi realizować własny obowiązek).
- może polegać na osobistych staraniach – najczęściej ma to odniesienie do sytuacji małoletniego dziecka. Chodzi o podejmowanie starań o jego wychowanie, edukację itd. Rodzic może w ten sposób (w całości lub części) spełnić swój obowiązek alimentacyjny względem dziecka, wówczas świadczenie nie ma charakteru materialnego.
- brak możliwości przedawnienia – samo prawo do alimentacji nie może się przedawnić, jednak należy mieć na uwadze, że poszczególne raty miesięczne już tak.
KIEDY WYGASA OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY?
Obowiązek wygasa w chwili śmieci zobowiązanego lub uprawnionego, a także w sytuacji wygaśnięcia możliwości zobowiązanego lub stanu potrzeby uprawnionego. Istotne jest, żeby nie mylić samego obowiązku alimentacyjnego (jako prawa do alimentacji) z roszczeniem o alimenty.
W JAKI SPOSÓB WYZNACZA SIĘ ZAKRES OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO (WYSOKOŚĆ ŚWIADCZEŃ)?
Sąd decydując o wysokości świadczenia alimentacyjnego bierze pod uwagę zarówno usprawiedliwione potrzeby uprawnionego jak i możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego. Dodatkowo w odniesieniu do obowiązku alimentacyjnego względem małżonka lub małoletniego dziecka Sąd bierze pod uwagę także postulat równej stopy życiowej.
JAKA JEST KOLEJNOŚĆ REALIZACJI OBOWIĄZKU ALIMENTACYJNEGO?
- W pierwszej kolejności egzekwuje się prawo do alimentów od małżonka,
- W przypadku, gdy uprawniony nie ma małżonka lub nie jest on zdolny do alimentacji wówczas zobowiązani są zstępni (dzieci, wnuki itd.), a także pasierbowie lub przysposobieni,
- Gdyby zstępnych nie było lub nie byliby oni wstanie realizować obowiązku alimentacyjnego (np. ze względu na młody wiek) wówczas następni w kolejce są wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), a także ojczym/ macocha względem pasierba oraz przysposabiający względem przysposobionego,
- ostatnie w kolejce do alimentacji jest rodzeństwo.
