Zarówno odrzucenie spadku, jak i zrzeczenie się dziedziczenia są instytucjami prawa cywilnego. Istniej pomiędzy nimi kilka różnic i trzeba traktować je jako dwie zupełnie odrębne kwestie. Nie są to rozwiązania tożsame.
Obie instytucje prawne mają tożsamy cel, którym jest nieotrzymanie spadku po osobie zmarłej. Obie wywołują jednakowy skutek, którym jest odsunięcie od dziedziczenia odrzucającego / zrzekającego się. Istnieją także różnice:
- Czas, w którym można podjąć działania. Odrzucenia spadku dokonuje się już po śmierci spadkodawcy, w terminie sześciu miesięcy od dnia powzięcia informacji o powołaniu do spadku, zaś zrzeczenia się dziedziczenia dokonuje się za życia spadkodawcy.
- Wymagana forma. W sytuacji odrzucenia spadku oświadczenie woli składa się przed Sądem lub Notariuszem, zaś zrzeczenie się dziedziczenia ma postać umowy pomiędzy spadkodawcą i spadkobiercą, którą należy sporządzić w formie aktu notarialnego.
- Wpływ czynności na sytuację dzieci i wnuków. Odrzucenie spadku nie wyłącza możliwości dziedziczenia przez zstępnych osoby odrzucającej. W sytuacji odrzucenia spadku z długami, ażeby uchronić małoletnie dzieci, należy odrzucić spadek również w ich imieniu za zgodą Sądu. W sytuacji zrzeczenia się dziedziczenia, czynność ta wyłącza możliwość dziedziczenia przez zstępnych, chyba że strony umowy postanowią inaczej.
- Trwałość czynności. Przy odrzuceniu spadku złożonego oświadczenia woli nie można odwołać, co wskazuje na trwały charakter dokonanej czynności prawnej, zaś umowę o zrzeczeniu się dziedziczenia można uchylić poprzez zawarcie kolejnej umowy. Należy jednakże pamiętać o konieczności dochowania formy notarialnej.
Jak wygląda proces zrzeczenia się spadku?
Złożenie oświadczenia woli odrzucającego spadek sprawia, iż osoba odrzucająca w tej konkretnej sytuacji traktowana jest tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku (czyli śmierci spadkodawcy). Oznacza to, iż udział w spadku tej osoby przypadnie jego zstępnym.
Spadkodawca i spadkobierca zawierając umowę postanawiają, że strona umowy nie będzie dziedziczyć po spadkodawcy po jego śmierci. To rozwiązanie prawne pozbawia również stronę umowy prawa do zachowku oraz wyłącza dziedziczenie zstępnych (chyba, że strony umowy postanowią inaczej). Wówczas zrzeczenie się spadku ma pełną moc prawną.
