Warunkowo umorzone postępowanie może być przez Sąd podjęte w konkretnych przypadkach. Są to sytuacje, w których sprawca nie dostosował się do warunków, które narzucił mu Sąd i nie ukończył pozytywnie okresu próby.
Zgodnie z art. 68 Kodeksu karnego istnieje kilka przypadków, gdy Sąd może lub ma obowiązek podjęcia warunkowo umorzonego postępowania. Gdy sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany. Jest to przesłanka obligatoryjna, tzn. że w tym przypadku Sąd ma obowiązek podjęcia umorzonego warunkowo postępowania. Umyślność oznacza, że sprawca chce i godzi się na popełnienie przestępstwa. Gdy zachodzi umyślność nieistotny jest fakt, czy jest to identyczne przestępstwo, za które sprawca został poddany przez Sąd próbie, czy inne. Co więcej podjęcie postępowania warunkowo umorzonego może nastąpić, jeśli uprawomocnienie się wyroku nastąpi w okresie próby, w ciągu 6 miesięcy po jego upływie. Popełnienie przestępstwa nieumyślnego jest jedynie przesłanką fakultatywną do podjęcia zawieszonego postępowania, co oznacza, iż Sąd może, ale nie musi go podejmować.
Gdy sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, zwłaszcza gdy popełnił inne przestępstwo niż wskazane w punkcie 1., gdy uchyla się od dozoru lub wykonania: nałożonego obowiązku, orzeczonego środka karnego, środka kompensacyjnego lub przepadku albo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody. Powyższy punkt wskazuje fakultatywne przesłanki, które dają Sądowi możliwość podjęcia postępowania, ale nie narzucają obowiązku. W tej sytuacji zazwyczaj pierwszym krokiem jest udzielenie pisemnego upomnienia sprawcy przez kuratora, a jeśli okoliczności nie ustają następuje wznowienie postępowania karnego.
Wyrok Sądu, na mocy którego postępowanie zostaje umorzone, jasno wskazuje obowiązki nałożone na sprawcę. Uchylanie się od nich oznacza dobrowolną rezygnację z ich realizacji przez sprawcę. Gdy sprawca po wydaniu orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania, ale przed jego uprawomocnieniem się, rażąco narusza porządek prawny, zwłaszcza kiedy w tym czasie popełnił przestępstwo. W tym przypadku okres rażącego naruszenia porządku prawnego przypada na czas przed okresem próby tzn. w momencie, gdy zapadnie już wyrok, ale nie zdąży się uprawomocnić.
Kiedy sąd może podjąć postępowanie warunkowo umorzone?
W przypadku, gdy wyżej wymienione okoliczności nastąpią jeszcze przed wydaniem wyroku, który warunkowo umorzy postępowanie, Sąd nie może zadecydować o jego podjęciu. Nawet jeśli powziął o nich informację w późniejszym czasie.
Według art. 68 § 4 k.k. warunkowo umorzone postępowanie można podjąć maksymalnie w ciągu sześciu miesięcy od zakończenia okresu próby. Termin sześciu miesięcy jest niezbędny, żeby organy podjęły wszystkie czynności niezbędne do sprawdzenia całego okresu próby. W sytuacji, gdy postanowienie o podjęciu warunkowo umorzonego postępowania się uprawomocni – postępowanie umorzone jest prowadzone od początku.
