Sprawy o ubezwłasnowolnienie trwają co najmniej kilka miesięcy, a niekiedy nawet około roku. Wynika to z doniosłości skutków prawnych i konieczności przeprowadzenia szerokiego postępowania dowodowego (m. in. Uzyskania opinii biegłych). W trakcie postępowania osoba, której sprawa dotyczy, posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Sąd może jednak ustanowić doradcę tymczasowego.
Dopóki sąd nie orzeknie ubezwłasnowolnienia, osoba, której sprawa dotyczy posiada pełną zdolność do czynności prawnych, a więc może także samodzielnie podejmować niekorzystne dla siebie decyzje. Przykładowo: zgody na leczenie nie może wyrazić w jej imieniu żadna inna osoba, o ile nie została do tego wcześniej upoważniona.
W takim postępowaniu najistotniejsze jest dobro osoby, której dotyczy wniosek. Po samym postanowieniu o ubezwłasnowolnieniu osoby, Sąd Rejonowy właściwy dla miejsca pobytu osoby ubezwłasnowolnionej wszczyna postępowanie o ustanowienie dla niej opiekuna prawnego. Opiekun prawny reprezentuje interesy osoby ubezwłasnowolnionej. Kluczowe jest natomiast, że od momentu wystąpienia z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie do ustanowienia opiekuna prawnego upłynie wiele miesięcy.
Ustanowienie doradcy tymczasowego
Przepisy obowiązującego prawa (art. 548 k.p.c.) stanowią narzędzie prawne mające na celu zapewnienie osobie, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, ochronę na czas trwania postępowania. „Jeżeli wniosek o ubezwłasnowolnienie dotyczy osoby pełnoletniej, sąd może na wniosek uczestnika postępowania lub z urzędu, przy wszczęciu lub w toku postępowania, ustanowić dla niej doradcę tymczasowego, gdy uzna to za konieczne dla ochrony jej osoby lub mienia”.
Zgodnie z treścią art. 549 § 1 k.p.c., osoba, dla której ustanowiono doradcę tymczasowego, ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych na równi z osobą częściowo ubezwłasnowolnioną.
Kim jest doradca tymczasowy?
Rolę doradcy tymczasowego można porównać do roli kuratora (zgodnie z przepisami, do doradcy tymczasowego stosuje się przepisy o kuratorze osoby częściowo ubezwłasnowolnionej). Przedmiotowe instytucje różni jedynie to, że kurator może działać wyłącznie w obrębie sprawy, w której został ustanowiony, natomiast doradca tymczasowy ma szerszy zakres działania, wychodzący poza ramy postępowania sądowego.
Przed ustanowieniem doradcy tymczasowego konieczne jest wysłuchanie osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Praktyka składów orzekających w sprawach o ubezwłasnowolnienie wskazuje, że sąd decyduje się na rozpatrzenie wniosku o ustanowienie doradcy tymczasowego dopiero po uzyskaniu opinii biegłych, z której wynika, że osoba, której dotyczy wniosek, jest niezdolna do samodzielnej egzystencji.
Kto może zostać doradcą tymczasowym?
Zgodnie z art. 548 § 3 k.p.c., doradcą tymczasowym należy ustanowić przede wszystkim małżonka, krewnego lub inną osobę bliską. Oczywiście, jeżeli nie stoi temu na przeszkodzie wzgląd na dobro osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
Jeśli zajdzie taka potrzeba, Sąd może zgłosić się do organizacji pozarządowej, do której zadań statutowych należy ochrona praw osób niepełnosprawnych, udzielanie pomocy takim osobom lub ochrona praw człowieka o wskazanie osoby, która mogłaby być ustanowiona doradcą tymczasowym.
Kiedy postanowienie u ustanowieniu doradcy tymczasowego traci moc?
W uproszczeniu, doradca tymczasowy przestaje pełnić swoją rolę w dwóch przypadkach:
- kiedy Sąd prawomocnym postanowieniem oddalił wniosek o ubezwłasnowolnienie lub umorzył postępowanie,
- gdy Sąd Rejonowy ustanowił osobie ubezwłasnowolnionej opiekuna prawnego;
Sąd może także odwołać doradcę tymczasowego, kiedy ustanie potrzeba ochrony interesów osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
