Ustalenie ojcostwa dziecka pochodzącego z małżeństwa posiada oczywisty charakter. Zupełnie inaczej sytuacja wygląda, kiedy dziecko przyszło na świat w związku nieformalnym. Co należy wówczas zrobić?
W sytuacji, gdy dziecko pochodzi z małżeństwa, co do zasady sprawa jest oczywista, gdyż zgodnie z art. 62 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązuje domniemanie, iż ojcem dziecka jest mąż matki:
- „Jeżeli dziecko urodziło się w czasie trwania małżeństwa albo przed upływem trzystu dni od jego ustania lub unieważnienia, domniemywa się, że pochodzi ono od męża matki. Domniemania tego nie stosuje się, jeżeli dziecko urodziło się po upływie trzystu dni od orzeczenia separacji”
- „Jeżeli dziecko urodziło się przed upływem trzystu dni od ustania lub unieważnienia małżeństwa, lecz po zawarciu przez matkę drugiego małżeństwa, domniemywa się, że pochodzi ono od drugiego męża. Domniemanie to nie dotyczy przypadku, gdy dziecko urodziło się w następstwie procedury medycznie wspomaganej prokreacji, na którą wyraził zgodę pierwszy mąż matki”.
Procedura wygląda nieco inaczej w sytuacji, gdy dziecko pochodzi ze związku nieformalnego. Jak ustalić ojcostwo dziecka, które nie pochodzi z małżeństwa? Polskie prawo przewiduje dwa rozwiązania:
- uznanie ojcostwa,
- sądowe ustalenie ojcostwa.
Czym jest uznanie ojcostwa?
Uznanie ojcostwa jest procedurą złożenia przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego dwóch zgodnych oświadczeń: kobiety i mężczyzny. W treści takich oświadczeń mężczyzna oznajmia, że jest on biologicznym ojcem dziecka, zaś kobieta potwierdza oświadczenie mężczyzny. Z przedmiotowej procedury urzędnik sporządza protokół.
Istotne jest, że kobieta i mężczyzna nie muszą składać oświadczeń równocześnie, jednakże należy pamiętać, że oświadczenie kobiety nie może być złożone później niż po upływie 3 miesięcy od oświadczenia mężczyzny. Gdyby termin został przekroczony, mężczyzna i kobieta muszą ponownie złożyć oświadczenia. W przypadku, gdy uznanie dziecka następuje za granicą, oświadczenia należy złożyć przed polskim konsulem.
Czy na uznanie ojcostwa obowiązuje termin?
Powyższe reguluje art. 76 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym ojcostwo można uznać jedynie do czasu, aż dziecko uzyska pełnoletność, zaś w przypadku, gdyby dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności – uznanie ojcostwa może nastąpić w ciągu roku od dnia, w którym mężczyzna składający oświadczenie o uznaniu dowiedział się o śmierci dziecka, nie później jednak niż do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność.
Polskie prawo dopuszcza uznanie ojcostwa po poczęciu dziecka, a przed jego narodzeniem. Takie działanie z pewnością ułatwi przyszłym rodzicom formalności po porodzie.
Czy urzędnik może odmówić uznania ojcostwa?
Kierownik USC odmawia przyjęcia oświadczeń w sytuacji, gdy powziął uzasadnione podejrzenia, że osoba składająca oświadczenie może być całkowicie ubezwłasnowolniona, a także w przypadku, gdy składający oświadczenie nie ukończył 16 r.ż.
Na czym polega sądowe ustalenie ojcostwa?
Gdyby rodzicom nie udało się dojść do porozumienia pozasądowo i dziecko nie zostało uznane przed kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, np. z uwagi na fakt powzięcia przez mężczyznę wątpliwości dot. ojcostwa, wskutek niechęci do przyjęcia obowiązków ojca lub braku woli matki do złożenia zgodnego oświadczenia potwierdzającego ojcostwo pozostaje tylko droga sądowa.
Aby Sąd mógł ustalić ojcostwo dziecka, należy złożyć pozew. Przepisy ściśle określają krąg osób mających legitymację do wystąpienia z powództwem o ustalenie ojcostwa, są to:
- matka,
- domniemany ojciec,
- dziecko po osiągnięciu pełnoletności,
- a także prokurator.
Pozwanym w postępowaniu o ustalenie ojcostwa będzie:
- matka i dziecko, gdy z powództwem występuje domniemany ojciec
- domniemany ojciec i dziecko, gdy z powództwem występuje matka
- matka i ojciec, gdy z powództwem występuje dziecko
W toku powództwa niezbędne jest przeprowadzenie postępowania dowodowego, w szczególności badania DNA, które ma za zadanie potwierdzić lub wykluczyć ojcostwo. Takie badanie to nic innego jak pobranie wymazu materiału genetycznego ze śluzówki policzka.
Jaki jest właściwy sąd w sprawie o ustalenie ojcostwa?
Jest to Sąd rejonowy właściwy dla miejsca zamieszkania strony pozwanej. Możliwe jest również wystąpienie do Sądu właściwego miejscowo dla miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.
