Po orzeczeniu rozwodu i ustaniu wspólności majątkowej, byli małżonkowie zazwyczaj przystępują do podziału majątku wspólnego, w którego skład wchodzą co do zasady wszelkie przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich, o czym mówi art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Podziałowi podlegają zazwyczaj nieruchomości (domy, mieszkania), ruchomości (samochody, sprzęty, meble itp.), a nadto: pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków oraz kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
Rzadko wspomina się jednak o tym, że rozwód i następujący po nim podział majątku ma także doniosły wpływ na losy wspólnie prowadzonego przez małżonków biznesu. Tej sytuacji będzie poświęcony dzisiejszy wpis.
Czy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego i czy podlega podziałowi po rozwodzie?
Zasadniczą kwestią, jeśli chodzi o omówienie dalszych losów przedsiębiorstwa po rozwodzie prowadzących go małżonków jest odpowiedź na pytanie, czy przedsiębiorstwo to wchodzi w skład majątku wspólnego i czy podlega podziałowi po rozwodzie? Odpowiadając na to pytanie należy wskazać, że decydujące znaczenie dla przynależności określonego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego małżonków (również przedsiębiorstwa) ma czas jego nabycia w relacji do czasu powstania wspólności majątkowej małżeńskiej oraz pochodzenie środków przeznaczonych na jego nabycie.
Czym jest przedsiębiorstwo i kiedy przedsiębiorstwo wchodzi w skład majątku wspólnego?
Przedsiębiorstwem jest stosunek prawny w postaci zespołu zorganizowanych składników materialnych i niematerialnych przeznaczonych do działalności gospodarczej i traktowany jako całość. W jego skład wchodzą także pewne korzystne sytuacje faktyczne chronione przez prawo takie jak posiadane informacje o rynku, znajomość jego realiów.
Jeżeli przedsiębiorstwo powstało po powstaniu wspólności majątkowej, to co do zasady wejdzie w skład majątku wspólnego małżonków i będzie podlegało podziałowi. Zasada ta obowiązuje niezależnie od tego, który z małżonków prowadzi działalność gospodarczą.
Z kolei przedsiębiorstwo powstałe przed zawarciem małżeństwa i rozwijane po powstaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, wchodzi w skład majątku osobistego małżonka, który je założył. Nie będzie zatem podlegało podziałowi. To samo dotyczy nabywanych w trakcie trwania małżeństwa składników związanych z działalnością przedsiębiorstwa – będą one wchodziły w skład tej samej masy majątkowej.
Co w przypadku, gdy przedsiębiorstwo zostało założone przed ślubem, a po zawarciu związku małżeńskiego środki potrzebne do jego prowadzenia pochodziły zarówno z majątku wspólnego małżonków, jak i z ich majątków osobistych?
Wówczas w postępowaniu o podział majątku należy ustalić, kiedy i w jakiej wysokości dokonano przedmiotowych nakładów, aby małżonkowie mogli dokonać wzajemnych rozliczeń – taka sytuacja może wiązać się z licznymi trudnościami dowodowymi oraz długim postępowaniem sądowym aczkolwiek jest to możliwe.
Jak podzielić majątek, aby przy rozwodzie nie ucierpiał biznes?
Po ustaniu wspólności majątkowej, zamiast składania stosownego wniosku o podział do sądu, małżonkowie mogą zawrzeć umowę, w której podzielą wspólny majątek. Nie ulega wątpliwości, że jest to o wiele szybszy sposób podziału i pozwala małżonkom dojść do porozumienia co do sposobu podziału bez konieczności poddania się w tym zakresie rozstrzygnięciu wydanemu przez sąd. Na marginesie należy dodać, że oczywiście, gdy małżonkowie są zgodni co do podziału majątku, również mogą skierować do sądu stosowny wniosek o podział (zgodny wniosek), wówczas sąd wyda rozstrzygnięcie tożsame z ich stanowiskiem. Zdarza się również, iż strony pomimo pierwotnie odmiennych stanowisk, w toku postępowania zawierają ugodę sądową, która w istocie jest czymś w rodzaju zgodnej z wolą stron umowy.
Co wziąć pod uwagę?
Przy podejmowaniu decyzji o tym, komu przypadnie własność przedsiębiorstwa należy wziąć po uwagę cały szereg okoliczności. Istotną kwestią jest to, który z małżonków faktycznie zajmuje się jego prowadzeniem, ma lepszą orientację co do funkcjonowania biznesu i lepiej poradzi sobie z jego samodzielnym prowadzeniem.
Przy przyznaniu przedsiębiorstwa na własność jednego z małżonków, będzie on miał obowiązek spłaty drugiego małżonka – musi więc posiadać na rzeczoną spłatę środki.
Warto również wziąć pod uwagę inne czynniki, takie jak sytuacja osobista związana np. z możliwością podjęcia zatrudnienia w innym miejscu, konieczność opieki nad dziećmi, czy też stan zdrowia.
Sądowy podział majątku (o którym pisaliśmy w poprzednich wpisach) nie zawsze będzie uwzględniał wszystkie ww. czynniki i wolę stron (w przypadku gdy wniosek nie jest zgodny), zatem warto rozważyć zawarcie umowy w tej materii.
