Małżonkowie podczas ślubu deklarują, jakie będą nosić nazwiska. Gdy para małżonków zdecyduje się na zakończenie związku, czeka ich wiele konsekwencji zarówno prawnych, jak i emocjonalnych. Poza kwestiami, o których myśli się w pierwszej kolejności – jak m.in. ustalenie opieki nad dziećmi, wysokość alimentów czy orzeczenie o winie – pojawia się także kwestia powrotu do nazwiska sprzed zawarcia związku.
W przeszłości po ślubie kobieta przyjmowała nazwisko męża. Obecnie nie jest to jedyna możliwość. Kwestię nazwiska małżonkowie ustalają jeszcze przed ślubem, a reguluje to Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Zgodnie z przepisami małżonkowie mogą:
- nosić jedno, wspólne nazwisko męża lub żony,
- pozostać przy nazwiskach rodowych – każdy z małżonków przy swoim,
- oboje mogą przyjąć nazwisko dwuczłonowe, będące połączeniem nazwisk obojga małżonków,
- tylko jeden małżonek może przyjąć nazwisko dwuczłonowe składające się z nazwisk obojga małżonków.
Czy można zmienić nazwisko w trakcie trwania małżeństwa?
Są sytuacje, gdy w toku trwania małżeństwa małżonek chce zmienić obecnie noszone nazwisko. Istotne jest, iż taka zmiana – zgodnie z przepisami ustawy o zmianie imienia i nazwiska – może zostać dokonana jedynie w trybie administracyjnym. Oznacza to złożenie wniosku do kierownika urzędu stanu cywilnego wraz z uzasadnieniem wskazującym na „ważne powody”. Po rozpoznaniu wniosku kierownik urzędu stanu cywilnego wydaje decyzję administracyjną.
Najczęściej uznawaną za „ważne powody” sytuacją jest posługiwanie się innym nazwiskiem niż widniejącym w akcie małżeństwa, np. mimo przyjęcia nazwiska męża lub dwuczłonowego, żona w dalszym ciągu posługuje się nazwiskiem panieńskim. Istotne jest, że wszczęcie postępowania rozwodowego i chęć powrotu do poprzedniego nazwiska nie zawsze uznawana jest za dostateczne uzasadnienie.
Należy pamiętać, że zmiana nazwiska w trybie administracyjnym jest uznaniową decyzją urzędnika, zatem nie ma ogólnej reguły, która stanowiłaby o tym, kiedy powód do zmiany zostanie uznany za „ważny”. Niewątpliwie im lepsze uzasadnienie wniosku, tym szanse na pozytywne jego rozpoznanie są większe.
Kiedy i jak zmienić nazwisko po rozwodzie?
Wraz z uprawomocnieniem wyroku rozwodowego, czyli jego wejściem w życie, powstaje uprawnienie do powrotu do nazwiska noszonego przed zawarciem związku małżeńskiego. Jest to możliwość, nie obowiązek. Jeśli małżonek, który przyjął nowe nazwisko przy ślubie się z nim utożsamia, jest już znany pod tym nazwiskiem, jednakowe nazwisko noszą dzieci byłych już małżonków lub z innych powodów nie chce powracać do poprzedniego nazwiska – nie musi tego robić. Jeśli jednak po rozwodzie małżonek dojdzie do wniosku, że chce powrócić do nazwiska noszonego przed ślubem – procedura nie jest skomplikowana.
Powrót do poprzedniego nazwiska panieńskiego lub kawalerskiego po rozwodzie wymaga złożenia oświadczenia przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego o woli powrotu do poprzedniego nazwiska. Do złożenia przedmiotowego oświadczenia należy dostarczyć urzędnikowi dokument potwierdzający tożsamość, dowód uiszczenia opłaty skarbowej, wynoszącej 11 zł oraz podać ustnie informacje o miejscu, w którym sporządzono akt małżeństwa i dacie uprawomocnienia się orzeczenia Sądu o rozwodzie. Jeśli rozwiedziony małżonek zamieszkuje za granicą, może to uczynić przed konsulem.
Ważne jest to, że kierownik urzędu stanu cywilnego (lub alternatywnie konsul) jest jedynym uprawnionym do przyjęcia takiego oświadczenia. Zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego (z dnia 23 września 1974 r., sygn. akt: III CRN 188/74) nie ma możliwości złożenia takiego wniosku przed Sądem w postępowaniu rozwodowym:
„Art. 59 k.r.o. przyznaje rozwiedzionej żonie uprawnienie powrotu do nazwiska, które nosiła przed zawarciem małżeństwa. Oświadczenie w tym przedmiocie może jednak ona złożyć wyłącznie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego i w terminie trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodowego. Żaden inny organ nie jest uprawniony do przyjęcia oświadczenia. Sąd nie może również zamieścić takiego orzeczenia w samym wyroku rozwodowym”.
Dokumenty konieczne do zmiany nazwiska przed kierownikiem USC
Lista dokumentów w tym przypadku nie jest długa. Są to:
- dowód osobisty lub paszport,
- dowód uiszczenia opłaty skarbowej w wysokości 11 zł lub opłaty konsularnej w przypadku zmiany nazwiska przed konsulem w kwocie 50 euro,
- odpis wyroku rozwodowego opatrzony klauzulą prawomocności;
Termin na zmianę nazwiska po rozwodzie
Przy procedurze powrotu do nazwiska panieńskiego lub kawalerskiego ważne jest dochowanie wymaganego terminu, tj. 3 miesięcy. Termin ten liczy się od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu. Co więcej, ważne jest również, że nazwiska nie można zmienić po wydaniu przez Sąd wyroku rozwodowego, ale przed jego uprawomocnieniem.
W przypadku niedochowania wyżej wymienionego terminu, zmiana nazwiska będzie możliwa wyłącznie na podstawie przepisów Ustawy o zmianie imienia i nazwiska, tj. w trybie administracyjnym, wymagającym uzasadnienia „ważnymi powodami”. Wskazany termin na zmianę nazwiska obowiązuje niezależnie od okoliczności rozwodu, w tym również niezależnie od tego, kto ponosi winę za rozpad małżeństwa.
Czy po rozwodzie jeden małżonek może żądać od drugiego zmiany nazwiska?
W przypadku, gdy jeden z byłych małżonków nie życzy sobie, żeby drugi nosił nazwisko drugiego, nie ma możliwości nakazania jego zmiany. Wstępując w związek małżeński para zdecydowała jakie nazwiska będzie nosić i od tamtego momentu samodzielnie podejmuje dalsze decyzje związane ze swoimi danymi personalnymi, a także „włada nazwiskiem”, nawet jeśli nie jest to nazwisko rodowe.
Ewentualna decyzja o zmianie nazwiska musi być samodzielną decyzją małżonka, który przyjął nazwisko męża/żony wraz z zawarciem związku małżeńskiego. Taki pogląd potwierdza Sąd Najwyższy w swoim postanowieniu z dnia 2 lutego 1978 r.:
„Były mąż nie może domagać się odebrania swojej byłej żonie prawa do nazwiska nabytego przez małżeństwo, jako że kodeks rodzinny i opiekuńczy takiej możliwości nie przewiduje” (sygn. akt: IV CZ 11/78).
Obowiązki związane z powrotem do nazwiska sprzed małżeństwa
Decyzja o powrocie do nazwiska kawalerskiego czy panieńskiego po rozwodzie jest istotnym krokiem, który wiąże się nie tylko z emocjonalnym aspektem zmiany, ale i z koniecznością wykonania szeregu czynności formalnych. Należy mieć na uwadze, że zmiana nazwiska pociąga za sobą potrzebę aktualizacji wielu dokumentów osobistych i urzędowych, co jest procesem wymagającym odpowiedniego przygotowania i zorganizowania.
Przede wszystkim, kluczowym dokumentem, który wymaga niezwłocznej wymiany po oficjalnej zmianie nazwiska, jest dowód osobisty. Jest to podstawowy dokument tożsamości, który musi odzwierciedlać aktualne dane osobowe. W związku z tym zaraz po uzyskaniu stosownego dokumentu potwierdzającego zmianę nazwiska należy udać się do odpowiedniego urzędu gminy lub miasta, aby złożyć wniosek o wydanie nowego dowodu osobistego.
Dowód osobisty to nie jedyny dokument wymagający aktualizacji. Podobne kroki należy podjąć w odniesieniu do innych dokumentów, takich jak prawo jazdy, paszport, karty bankowe oraz dokumenty ubezpieczeniowe. Każdy z tych dokumentów jest niezbędny w codziennym życiu, a ich aktualność gwarantuje płynność wielu procesów, od podróżowania poza granice kraju, poprzez korzystanie z usług bankowych, aż po potwierdzanie tożsamości w różnych instytucjach.
Ponadto, warto również pamiętać o konieczności powiadomienia o zmianie nazwiska wszystkich instytucji i organizacji, z którymi jesteśmy w stałym kontakcie lub gdzie posiadamy swoje konta i subskrypcje. Należą do nich pracodawcy, banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, dostawcy usług telekomunikacyjnych i internetowych, a także wszelkie instytucje edukacyjne czy organizacje członkowskie.
Uzasadnienie wniosku o zmianę nazwiska po rozwodzie
W sytuacji gdy małżonek chcący wrócić do swojego nazwiska panieńskiego lub kawalerskiego po rozwodzie przegapi ustawowy termin 3 miesięcy od daty uprawomocnienia wyroku rozwodowego, pozostaje mu wyłącznie możliwość zmiany nazwiska w trybie administracyjnym. Tryb administracyjny wymaga dobrego uzasadnienia i wykazania tzw. „ważnych powodów”, z uwagi na które niezbędna jest zmiana nazwiska.
Uzasadnienie wniosku o zmianę nazwiska (w trybie administracyjnym) po rozwodzie to kluczowy element procedury, zatem powinien być starannie przygotowany oraz przemyślany przez osobę składającą wniosek. Zmiana nazwiska po rozwiązaniu małżeństwa jest decyzją bardzo osobistą i może być motywowana różnymi przyczynami, które wnioskodawca powinien jasno przedstawić w uzasadnieniu swojego wniosku. Poniżej przedstawiono przykładowe argumenty i motywacje, które mogą być zawarte w takim uzasadnieniu:
- Powrót do nazwiska rodowego. Często po rozwodzie osoba chce powrócić do swojego nazwiska rodowego, które nosiła przed zawarciem związku małżeńskiego. Taka zmiana może być wyrazem chęci odzyskania pełnej niezależności i tożsamości sprzed małżeństwa, a także symbolicznego zamknięcia pewnego rozdziału w życiu. Co więcej, często małżonkowie po rozwodzie przestają się identyfikować ze sobą oraz ze swoimi rodzinami, a także odczuwają większą więź ze swoim rodem, co motywuje decyzję o powrocie do nazwiska panieńskiego lub kawalerskiego;
- Dystans do poprzedniego związku. Dla wielu osób zmiana nazwiska po rozwodzie to sposób na dystans od poprzedniego partnera i związku, który z różnych przyczyn zakończył się niepowodzeniem. Noszenie nazwiska byłego małżonka może być niekomfortowe i przypominać o trudnych, niekiedy wspomnieniach. Jest to szczególnie uzasadnione w sytuacji, gdy jeden z małżonków dopuścił się zaniedbań obowiązków małżeńskich lub też dopuścił się czynów niedozwolonych względem współmałżonka;
- Spójność nazwiska z nazwiskiem dzieci. Jeśli dzieci pochodzące z rozwiązanego małżeństwa noszą nazwisko jednego z rodziców, drugi rodzic może zdecydować się na zmianę swojego nazwiska w celu zachowania spójności rodzinnej. Taka zmiana może ułatwić codzienne funkcjonowanie, zwłaszcza w kontaktach z instytucjami, szkołą czy przy wyjazdach;
- Nowy rozdział w życiu. Zmiana nazwiska może być postrzegana jako symboliczny początek nowego etapu w życiu, zwłaszcza po doświadczeniach, które miały głęboki wpływ na osobowość i ścieżkę życiową. Jest to forma podkreślenia nowej, niezależnej tożsamości i odcięcia się od przeszłości;
W uzasadnieniu wniosku ważne jest, aby wyrazić swoje osobiste powody i motywacje w sposób szczery i przekonujący, tak aby organ decyzyjny mógł zrozumieć indywidualny kontekst i podstawy stojące za decyzją o zmianie nazwiska. Jednocześnie warto pamiętać o zachowaniu odpowiedniej formy i szacunku wobec procedur prawnych, podkreślając, że decyzja o zmianie nazwiska została podjęta po dokładnym przemyśleniu i z ważnych, osobistych przyczyn.
W przypadku zmiany nazwiska w trybie administracyjnym warto skorzystać ze wsparcia adwokata w zakresie sporządzenia wniosku. Pomoc eksperta pozwoli na uniknięcie braków formalnych, a także uwzględnienie obowiązujących norm prawnych oraz utrwalonego orzecznictwa.
Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze.
Masz pytania – skontaktuj się z nami
