Kontakty z dzieckiem ustalone prawomocnym orzeczeniem sądu – czy da radę je egzekwować?

Zgodnie z art. 113 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – niezależnie od władzy rodzicielskiej – zarówno rodzice jak i dziecko mają prawo i obowiązek utrzymywania ze sobą kontaktów. Często w toku postępowania rozwodowego małżonkowie decydują się na uregulowanie kontaktów z małoletnim, aby rodzic, który nie będzie zamieszkiwał z dzieckiem, miał zagwarantowaną możliwość regularnych spotkań. Problem pojawia się natomiast w sytuacji, gdy wyrok Sądu w zakresie kontaktów nie jest respektowany przez jednego z skonfliktowanych, byłych małżonków.

KTO MOŻE EGZEKWOWAĆ KONTAKTY Z DZIECKIEM?

Do egzekwowania swoich praw jest uprawniony ten, którego prawa są naruszane. W odniesieniu do kontaktów z dziećmi mamy najczęściej do czynienia z trzema rodzajami naruszeń:

• rodzic wiodący, z którym dziecko mieszka utrudnia bądź uniemożliwia spotkań drugiemu rodzicowi,
• rodzic uprawniony do kontaktów z dzieckiem nie odbywa ich (uchyla się od kontaktów z dzieckiem) lub odbywa je nieprawidłowo (np. nie odprowadza dziecka do jego miejsca zamieszkania w określonych godzinach),
• rodzic, któremu Sąd zakazał kontaktów z dzieckiem nie przestrzega zakazu (takie orzeczenia to niezwykle wyjątkowe sytuacje, które mają miejsce, gdy utrzymywanie kontaktów poważnie zagraża dobru dziecka, albo to dobro narusza);

W JAKI SPOSÓB EGZEKWOWAĆ KONTAKTY Z DZIECKIEM?

W przypadku nieprzestrzegania przez któregoś z rodziców orzeczenia o kontaktach z małoletnim i braku możliwości uzyskania porozumienia drogą pozasądową – należy wszcząć postępowanie wykonawcze. Niniejszy tryb postępowania został uregulowany w Kodeksie postępowania cywilnego, w art. 598¹⁵–598²¹. Aby wszcząć przedmiotowe postępowanie należy wystąpić z odpowiednim wnioskiem.

Istotne jest, iż takie postępowanie składa się z dwóch etapów:

Etap I:

w ślad za art. art. 598¹⁵  §  1 i 2  k.p.c.:

1. „Jeżeli osoba, pod której pieczą dziecko pozostaje, nie wykonuje albo niewłaściwie wykonuje obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy, uwzględniając sytuację majątkową tej osoby, zagrozi jej nakazaniem zapłaty na rzecz osoby uprawnionej do kontaktu z dzieckiem oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku”
2. „Jeżeli osoba uprawniona do kontaktu z dzieckiem albo osoba, której tego kontaktu zakazano, narusza obowiązki wynikające z orzeczenia albo z ugody zawartej przed sądem lub przed mediatorem w przedmiocie kontaktów z dzieckiem, sąd opiekuńczy zagrozi tej osobie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej na rzecz osoby, pod której pieczą dziecko pozostaje, stosując odpowiednio przepis § 1”

Zgodnie z powyższym, w zależności od tego, czyje prawa są naruszane – rodzic uprawniony w pierwszej kolejności musi skierować do Sądu rejonowego, właściwego dla miejsca pobytu dziecka wniosek o zagrożenie nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej za każde naruszenie obowiązku. Oczywiście ww. wniosek powinien być odpowiednio uzasadniony.

Po wysłuchaniu uczestników postępowania Sąd wydaje postanowienie o zagrożeniu rodzicowi naruszającemu kontakty nakazem zapłaty na rzecz drugiego rodzica określonej sumy pieniężnej za każde naruszenie kontaktów.

Kwota jaką w postanowieniu wskazuje Sąd w każdej sprawie jest ustalana indywidualnie, po uwzględnieniu sytuacji majątkowej naruszającego.

Kluczowe jest, że niniejszy etap nie jest wystarczający, aby „ukarać” osobę dopuszczającą się naruszeń, gdyż ma on tzw. funkcję prewencyjną – powinien mobilizować rodzica dopuszczającego się naruszeń do samodyscypliny i przestrzegania orzeczenia Sądu w zakresie kontaktów. Jeśli natomiast naruszający w dalszym ciągu nie respektuje ustalonych przez Sąd kontaktów – należy rozpocząć kolejny etap postępowania wykonawczego.

Etap II:

Zgodnie z art. 598¹⁶ § 1 k.p.c.: „Jeżeli osoba, której sąd opiekuńczy zagroził nakazaniem zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej, nie wypełnia nadal swego obowiązku, sąd opiekuńczy nakazuje jej zapłatę należnej sumy pieniężnej, ustalając jej wysokość stosownie do liczby naruszeń”.

Niniejszy etap nie będzie już jedynie zagrożeniem zapłaty, lecz jej nakazaniem. Ponadto należy wskazać, że tu również Sąd nie zadziała z urzędu, wobec czego osoba, której prawa są naruszane musi ponownie wystąpić z wnioskiem do Sądu o nakazanie zapłaty na jego rzecz uprzednio orzeczonej sumy pieniężnej za każdy przypadek naruszenia.

Istotne jest, że zgodnie z art. 598¹⁶ § 1 „Sąd może w wyjątkowych wypadkach zmienić wysokość sumy pieniężnej ze względu na zmianę okoliczności”.

Po wydaniu przez Sąd postanowienia i jego uprawomocnieniu, orzeczenie jest wykonalne (oznacza to, że nie trzeba występować do Sądu z wnioskiem o nadanie klauzuli wykonalności, wystarczy, że Sąd stwierdzi na dokumencie prawomocność). Na podstawie ww. postanowienia, rodzic, na którego rzecz Sąd wydał postanowienie o nakazaniu zapłaty może u komornika wszcząć postępowanie egzekucyjne.

CZY MOŻNA DOMAGAĆ SIĘ ZWROTU WYDATKÓW PONIESIONYCH W ZWIĄZKU Z ORGANIZACJĄ KONTAKTÓW Z DZIECKIEM, KTÓRE NIE ODBYŁY SIĘ Z UWAGI NA FAKT ICH UNIEMOŻLIWIENIA PRZEZ DRUGIEGO RODZICA?

Często w praktyce zdarza się, że rodzic uprawniony do kontaktu z dzieckiem poczynił nakłady finansowe, aby zorganizować spotkanie np. rezerwacja weekendowego wyjazdu lub chociażby sam dojazd do miejsca zamieszkania dziecka, co jest szczególnie uciążliwe w przypadku zamieszkiwania w różnych miastach, a drugi rodzic uniemożliwił mu spotkania z małoletnim, wbrew orzeczeniu Sądu.

Kluczowe jest, że osoba uprawniona do kontaktów w takich sytuacjach może domagać się zwrotu uzasadnionych wydatków, poniesionych w związku z przygotowaniem kontaktu. Należy wskazać, iż podobnie jak w dwóch wyżej opisanych etapach – znowu niezbędne będzie wystąpienie do Sądu z odpowiednim żądaniem.