W polskim systemie prawnym co do zasady każda pełnoletnia osoba posiada pełną zdolność do czynności prawnych. Istotne jest, że są regulacje, które taką zdolność mogą ograniczyć bądź całkowicie ją odebrać, tj. instytucja ubezwłasnowolnienia – całkowitego i częściowego.
CZY OSOBA UBEZWŁASNOWOLNIONA MOŻE GŁOSOWAĆ?
Osoba ubezwłasnowolniona – zarówno całkowicie jak i częściowo (przepisy nie wskazują jednoznacznie o jaki rodzaj ubezwłasnowolnienia chodzi, zatem należy dokonać wykładni obejmującej oba rodzaje) nie może brać udziału w referendach ani nie przysługuje jej prawo wybierania. Stanowi o tym najwyższy w hierarchii aktów prawnych dokument, tj. Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (dokładnie art. 62 ust. 2).
Powyższe znajduje także potwierdzenie w Kodeksie wyborczym, którego art. 10 § 2 stanowi, iż:
„Nie ma prawa wybierania osoba:
1) pozbawiona praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu;
2) pozbawiona praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu;
3) ubezwłasnowolniona prawomocnym orzeczeniem sądu”
CZY OSOBA UBEZWŁASNOWOLNIONA POSIADA BIERNE PRAWO WYBORCZE?
Osoba ubezwłasnowolniona nie posiada także biernego prawa wyborczego, co oznacza, że nie może zostać wybrana w wyniku głosowania.
CZY ZA OSOBĘ UBEZWŁASNOWOLNIONĄ MOŻE ODDAĆ GŁOS JEJ OPIEKUN PRAWNY?
Zgodnie z obowiązującymi przepisami wybory w Polsce mają charakter bezpośredni. Oznacza to, iż wyborcy głosują samodzielnie, bez wybierania wcześniej przedstawiciela, który będzie głosował za nich na dalszych etapach wyborów. Ponadto istotne jest, że osoba ubezwłasnowolniona – czy to całkowicie, czy też częściowo jest wykreślona z listy wyborców, wobec czego nie może oddać ważnego głosu w żaden sposób, również za pośrednictwem swojego opiekuna prawnego.
CZY KOMISJA WYBORCZA POSIADA INFORMACJE O UBEZWŁASNOWOLNIENIU?
Po uprawomocnieniu postanowienia o ubezwłasnowolnieniu Sąd właściwy zawiadamia organy, które prowadzą spis wyborców o utracie praw wyborczych przez osobę ubezwłasnowolnioną. Wówczas dochodzi do wykreślenia takiej osoby z list wyborców. Istotne jest, iż od decyzji powodującej skreślenie z list wyborców nie przysługuje odwołanie.
Zgodnie z powyższym w dniu głosowania komisja wyborcza nie wyrazi zgody na wydanie karty do głosowania ani bezpośrednio osobie ubezwłasnowolnionej, ani jej opiekunowi prawnemu.
