Upadłość konsumencka jest rozwiązaniem, z którego mogą skorzystać dłużnicy będący osobami fizycznymi, nieprowadzącymi działalności gospodarczej, którzy z pewnych przyczyn stali się niewypłacalni tj. utracili zdolność do wykonywania wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Innymi słowy, jeżeli osoba fizyczna posiada różnego rodzaju długi, a jej sytuacja finansowa uzasadnia stwierdzenie, że osoba ta nie jest i nie będzie w stanie spłacić zaciągniętych zobowiązań, może wystąpić do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Dzięki temu będzie mogła uzyskać tak zwane „oddłużenie”, czyli zostanie w stosunku do niej uruchomiona procedura, która umożliwi mu ustalenie sposobu i czasu spłaty zobowiązań o tyle, o ile jest to możliwe – w pozostałym zakresie zobowiązania te mogą zostać umorzone. W wyniku ogłoszenia upadłości konsumenckiej, osoba fizyczna ma szansę na uporządkowanie swoich spraw finansowych i wyjście z długów. Kto może ogłosić upadłość konsumencką? Jakie są przyczyny upadłości konsumenckiej? Jakie sytuacje wykluczają możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej? W dzisiejszym wpisie przyjrzymy się wskazanym zagadnieniom.
Kto może ogłosić upadłość konsumencką?
Upadłość konsumencką może ogłosić tylko i wyłącznie osoba fizyczna, która nie prowadzi działalności gospodarczej. A contrario, upadłości konsumenckiej nie mogą ogłosić osoby fizyczne będące przedsiębiorcami w rozumieniu Kodeksu cywilnego, osoby fizyczne będące wspólnikami osobowych spółek handlowych, ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem oraz osoby fizyczne – wspólnicy spółki partnerskiej. Ponadto, zdolności upadłościowej konsumenckiej nie posiadają spadkobiercy w okresie jednego roku od dnia śmierci przedsiębiorcy. Niemniej jednak, zdolność upadłościową konsumencką posiadają osoby fizyczne prowadzące gospodarstwo rolne, które nie prowadzą innej działalności gospodarczej lub zawodowej.
Zdolność upadłościową konsumencką posiadają także byli wspólnicy lub akcjonariusze spółek kapitałowych, komandytariusze w spółkach komandytowych oraz komandytowo-akcyjnych oraz byli wspólnicy osobowych spółek handlowych ponoszący odpowiedzialność za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem.
Kiedy można ogłosić upadłość konsumencką?
W przypadku upadłości konsumenckiej, ustawa nie określa konkretnego terminu, w jakim należy wystąpić z odpowiednim wnioskiem do sądu. Jedynym wymogiem jest to, aby dłużnik był niewypłacalny. Stan niewypłacalności ma miejsce, gdy dłużnik nie posiada środków pieniężnych na spłatę wymagalnych zobowiązań – również pieniężnych. Roszczenie jest wymagalne, jeżeli upłynął termin jego zapłaty. W przypadku braku określenia terminu zapłaty, roszczenie staje się wymagalne po wezwaniu dłużnika do jego wykonania.
Jeżeli stan niewypłacalności jest przejściowy, nie ma powodu do ogłaszania upadłości konsumenckiej. Jeżeli jednak opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące, zgodnie z ustawą domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych – a zatem stał się niewypłacalny.
Ilość wierzycieli, ani wysokość zaciągniętych zobowiązań nie ma znaczenia. Wystarczy, że dłużnik ma jednego wierzyciela, a jego dług opieka na niewielką kwotę, która jest dla niego niemożliwa do spłacenia.
Przyczyny oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – bezwzględne przesłanki negatywne
Niemniej jednak, istnieją sytuacje, w których pomimo stanu niewypłacalności dłużnika, jego upadłość nie zostanie ogłoszona. Ustawa przewiduje, że sąd nie orzeknie o upadłości konsumenckiej, jeżeli stan niewypłacalności powstał na skutek umyślnego działania dłużnika lub na skutek jego rażącego niedbalstwa.
Zgodnie z orzecznictwem,
„Umyślność oraz rażące niedbalstwo są pojęciami nieostrymi i każdorazowo muszą podlegać indywidualizacji w odniesieniu do konkretnego przypadku. (…) Winę umyślną będzie można przypisać dłużnikowi, gdy zaciągnie kilka kredytów, wiedząc, że za chwilę straci źródło dochodu, a uzyskane w ten sposób środki przeniesie na osoby trzecie lub roztrwoni, a następnie złożył wniosek oddłużeniowy. W doktrynie wskazuje się, że rażącym niedbalstwem jest zachowanie dłużnika, polegające na niedołożeniu należytej staranności wymaganej w danych okolicznościach, konieczne jest przy tym ustalenie, że w konkretnych okolicznościach danego przypadku dłużnik mógł zachować się z należytą starannością. Zakwalifikowanie zachowania dłużnika jako rażącego niedbalstwa uniemożliwiają przykładowo błędne informacje, na podstawie których dłużnik podejmował decyzję lub fakt, że do nieostrożnego zachowania dłużnik został zmuszony warunkami, w jakich działał albo czynnikami wewnętrznymi (np. wiek, choroba). Jako przykład rażącego niedbalstwa wskazuje się zachowanie dłużnika, który zaciąga kredyty znacznie przekraczające w chwili ich udzielania jego możliwości zarobkowe, w sytuacji braku perspektyw na poprawę aktualnej sytuacji. Wedle bowiem rozsądnej oceny winien liczyć się z tym, że w najbliższym czasie – bez dodatkowego zadłużenia – nie będzie w stanie obsłużyć swojego długu (zob. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe i naprawcze. Komentarz. Wyd. 3, Warszawa 2014, Legalis).”
(wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 lutego 2016 r., sygn. akt: VIII Gz 14/16).
Ustawa nie zawiera katalogu zachowań dłużnika, które wyłączają możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej, zatem każdy przypadek będzie pod tym kątem indywidualnie analizowany przez sąd. Należy jednak wspomnieć, że ostatnio w orzecznictwie można zaobserwować coraz bardziej liberalne podejście do omawianej kwestii.
Przyczyny oddalenia wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej – względne przesłanki negatywne
Poza wyżej wymienionymi przesłankami, istnieją także przesłanki negatywne względne, czyli takie których zaistnienie nie zawsze będzie skutkować oddaleniem przez sąd wniosku o ogłoszenie upadłości. Zgodnie z ustawą, sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku:
- w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, jeżeli postępowanie to zostało umorzone z innych przyczyn niż na wniosek dłużnika,
- ustalony dla dłużnika plan spłaty wierzycieli uchylono na podstawie przepisu art. 49120 omawianej ustawy (tj. jeżeli wobec dłużnika było prowadzone już postępowanie o ogłoszenie upadłości konsumenckiej i ustalono plan spłaty, który nie został wykonany, a w związku z tym uchylony – nie można ponownie starać się o ogłoszenie upadłości konsumenckiej),
- dłużnik, mając taki obowiązek, wbrew przepisom ustawy nie zgłosił w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości,
- czynność prawna dłużnika została prawomocnie uznana za dokonaną z pokrzywdzeniem wierzycieli.
Nawet w przypadku zaistnienia którejś z powyższych okoliczności, postępowanie zostanie przeprowadzone, jeżeli jest to uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi tj. ze względu na chorobę, kalectwo, nieszczęśliwy wypadek dłużnika lub osoby mu najbliższej, jak również przestępstwo popełnione na szkodę dłużnika lub jego osoby najbliższej. Do takich względów należy zaliczyć również nagłą i niezawinioną utratę przez dłużnika majątku i inne zdarzenia podobne do wymienionych.
Sąd oddala wniosek o ogłoszenie upadłości także wówczas, jeżeli w okresie dziesięciu lat przed dniem zgłoszenia wniosku w stosunku do dłużnika prowadzono postępowanie upadłościowe, w którym umorzono całość lub część jego zobowiązań. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy do niewypłacalności dłużnika lub zwiększenia jej stopnia doszło pomimo dochowania przez dłużnika należytej staranności lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Mając na uwadze powyższe należy wskazać, że co do zasady upadłość konsumencką można ogłosić jedynie raz na dziesięć lat.
Sąd również oddali wniosek w przypadku, gdy dane podane przez dłużnika we wniosku są niezgodne z prawdą lub niezupełne, chyba że niezgodność lub niezupełność nie są istotne lub przeprowadzenie postępowania jest uzasadnione względami słuszności lub względami humanitarnymi. Ma to uniemożliwić dłużnikowi celowe zatajanie okoliczności istotnych dla postępowania.
Jak wynika z informacji zawartych w niniejszym wpisie, ustawodawca do kwestii upadłości konsumenckiej podchodzi dosyć elastycznie i przewiduje możliwość skorzystania z tej instytucji również w razie zaistnienia szczególnych zdarzeń losowych. Niemniej jednak, bardzo istotną rzeczą jest prawidłowe umotywowanie wniosku o ogłoszenie upadłości konsumenckiej, gdyż jak widać istnieją sytuacje, które uniemożliwiają jej uzyskanie. W celu sporządzenia wniosku do sądu warto skorzystać z usług profesjonalisty, który pomoże zakwalifikować konkretny przypadek do rozwiązań wskazanych w ustawie.
Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze.
