KIEDY JEST MOŻLIWE USTALENIE NIERÓWNYCH UDZIAŁÓW?
Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków możliwe jest wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki, a mianowicie:
- małżonek wystąpił z takim żądaniem;
- wystąpiły „ważne powody” o których mowa w art. 43 § 2 krio;
- małżonkowie w różnym stopniu przyczyniali się do powstania bądź powiększania majątku wspólnego.
Należy przy tym pamiętać, że tylko kumulatywne spełnienie ww. przesłanek gwarantuje ustalenie nierównych udziałów.
JAK ZGŁOSIĆ ŻĄDANIE USTALENIA NIERÓWNYCH UDZIAŁÓW W MAJĄTKU WSPÓLNYM?
Przede wszystkim w sposób wyraźny – bez takiego wniosku sąd w postępowaniu o podział majątku wspólnego małżonków, w ogóle nie będzie badał kwestii udziałów. Sąd z urzędu ma bowiem obowiązek jedynie ustalić skład i wartość majątku podlegającego podziałowi.
KTO I KIEDY MOŻE WYSTĄPIĆ Z WNIOSKIEM O USTALENIE NIERÓWNYCH UDZIAŁÓW?
Każdy z małżonków może zgłosić żądanie ustalenia nierównych udziałów dowodząc przy tym, że udział jednego z małżonków jest większy niż udział drugiego (np. w proporcji 70% do 30%).
Również spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim wnioskiem, ale tyko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienia małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.
Także wierzyciel może doprowadzić do określenia nierównych udziałów w majątku wspólnym małżonków z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego.
W JAKIM POSTĘPOWANIU DOCHODZIĆ USTALENIA NIERÓWNYCH UDZIAŁÓW?
Właściwym postępowaniem, w którym należy wystąpić z wnioskiem o ustalenie nierównych udziałów, jest postępowanie o podział majątku wspólnego. Zgłoszenie tego żądania możliwe jest również w procesie, tj. w sprawie o rozwód czy o separację, jeżeli zgłoszono w nich wniosek o podział majątku wspólnego. W praktyce jednak łącznie podziału majątku ze sprawą rozwodową powoduje nadmierne wydłużenie sprawy o rozwód czy separację, stąd jest to rzadkością. Sąd rozwodowy może również pozostawić wniosek bez rozpoznania, jeśli uzna, że spowoduje to zwłokę. Wówczas pozostaje nam wystąpić z wnioskiem o podział majątku (zawierającym np. żądanie o ustalenie nierównych udziałów) po prawomocnym zakończeniu sprawy rozwodowej.
Żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym należy zgłosić na etapie postępowania toczącego się przed Sądem I instancji (w dowolnym momencie – zarówno w piśmie inicjującym to postępowanie, jak i na późniejszym etapie). Nie jest możliwe wystąpienie z takim wnioskiem dopiero w postępowaniu apelacyjnym (zgodnie ze stanowiskiem Sadu Najwyższego wyrażonym w postępowaniu z dnia 6 kwietnia 1998 roku, I CKN 1113/97). Warto również dodać, że uprawnienie do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym nie ulega przedawnieniu.
CO NALEŻY ROZUMIEĆ POD POJĘCIEM „WAŻNE POWODY”?
Mówiąc o ważnych powodach w orzecznictwie wskazuje się przede wszystkim na nieprawidłowe, rażące lub uporczywe nieprzyczynianie się do powstania bądź powiększania majątku wspólnego stosownie do posiadach możliwości zdrowotnych.
Ważnymi powodami są względy natury etycznej, dlatego
„przy ocenie istnienia ważnych powodów należy mieć na uwadze całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej w zakresie wykonywania ciążących na nich obowiązków względem rodziny, którą przez swój związek założyli”
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 października 1974 roku, III CRN 190/74).
Z przepisu art. 43 § 2 krio wynika założenie, że tylko w małżeństwie prawidłowo funkcjonującym usprawiedliwione są równe udziały w majątku wspólnym, mimo że małżonkowie przyczyniali się do jego powstania w różnym stopniu.
W orzecznictwie wskazuje się, że ważnymi powodami dla ustalenia nierównych udziałów mogą być, m.in.: trwonienie majątku przez jednego z małżonków, alkoholizm, narkomania, hazard, dokonywanie ryzykownych operacji finansowych.
Pamiętajmy jednak, że o istnieniu „ważnych powodów” z art. 43 § 2 krio możemy mówić wyłącznie w sytuacji, gdy nieprzyczynianie się jednego z małżonków do powstania bądź powiększania majątku wspólnego, wynikało z jego zawinionego, nagannego postępowania.
W tym miejscu należy dodać, iż ciężar dowodu wykazania istnienia przesłanek do orzeczenia nierównych udziałach spoczywa na tym z małżonków, który wnosi o ustalenie nierównych udziałów. Małżonek musi wówczas wykazać, że jego stopień przyczynienia się do majątku wspólnego był większy.
W JAKI SPOSÓB OCENIĆ STOPIEŃ PRZYCZYNIENIA SIĘ DO POWSTANIA MAJĄTKU WSPÓLNEGO
Jak już wiadomo, małżonek żądający ustalenia przez sąd nierównych udziałów w majątku wspólnym musi wykazać, że zaszły „ważne powody” oraz że jego stopień przyczyniania się był wyższy niż współmałżonka.
Przyczynianie się do powstania bądź powiększania majątku wspólnego formułuje całokształt starań o rodzinę i zaspokajanie jej potrzeb, a nie tylko bezpośrednie przyczynianie się do powiększania tego majątku. W odniesieniu do powyższego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i dbaniu o dom. Przyczynianie się do powstania majątku może nastąpić również w sposób bezpośredni, tzn. w wyniku działalności zarobkowej jednego z małżonków, jak również w drodze dziedziczenia, darowizny, itp., które zgodnie z wolą spadkodawcy, darczyńcy miały wejść w majątek wspólny małżonków.
Przykład:
Jeżeli żona w darowiźnie od rodziców otrzymali nieruchomość – i wolą rodziców, jako darczyńców było, aby mieszkanie wchodziło do majątku wspólnego małżonków, wówczas ten wzrost w majątku małżonków należy traktować jako postać przyczynienia się do zwiększenia majątku wspólnego przez żonę.
Na uwagę zasługuje również fakt, iż przyczynianie się do powstania majątku wspólnego może polegać zarówno na wniesieniu aktywów, jak i na zaoszczędzaniu wydatków.
CZY MOŻNA ŻĄDAĆ 100% MAJĄTKU POZBAWIAJĄC WSPÓŁMAŁŻONKA NAWET NAJMNIEJSZEJ CZĘŚCI?
Wspomniany art. 43 § 2 krio nie wyłącza możności pozbawienia małżonka całego udziału w majątku wspólnym, niemniej rozstrzygnięcie takie może zapaść tylko w sytuacjach wyjątkowych (zob. SN, sygn. III CRN 100/68, 3 grudnia 1968 rok).
Zamieszczony na niniejszej stronie wpis ma wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowi pomocy prawnej w rozumieniu ustawy Prawo o adwokaturze.
